صنایع پایین‌دستی دیگر امکان رقابت با تولیدکنندگان ترک را ندارند

مدیرعامل شرکت آلومینیوم فراگستر آلتون، تولیدکننده مفتول و شمش آلیاژی آلومینیوم گفت: درحال‌حاضر صنعت آلومینیوم کشور در مسیر درستی حرکت نکرده و تولیدکنندگان بزرگ تنها در جهت تحقق اهدف خود گام برمی‌دارند؛ به همین دلیل باید گفت که بدون شک تا چند سال آینده بسیاری از صنایع پایین‌دستی آلومینیوم تعطیل خواهند شد و متأسفانه سازمان‌های مربوطه و تشکل‌های بخش خصوصی نیز اقدامی برای اصلاح این شرایط انجام نمی‌دهند.

به‌گزارش باشگاه آلومینیوم، ابوالفضل صفایی در گفت‌وگو با فلزات آنلاین با اشاره به وضعیت نامناسب صنعت آلومینیوم در کشور و تولیدکنندگان فعال در این صنعت، بیان کرد: متأسفانه بورس کالا در ایران که نمونه شبیه‌سازی شده از نوع مشابه خارجی آن است، موفق عمل نکرده و ساز و کار‌های آن به‌طور کامل اجرایی نشده است. درحال‌حاضر روندی که در بورس کالای ایران جریان دارد، اشتباه بوده و این تالار صنعتی به ابزاری برای پیشبرد اهداف و اجرای سیاست‌های برخی تولیدکنندگان بزرگ در کشور تبدیل شده است. ‌هم‌اکنون شمش آلومینیوم تولید ایران، در کشور ترکیه بر مبنای قیمت بورس فلزات لندن به‌علاوه ۱۱۰ دلار به‌فروش می‌رسد که ۱۰۰ دلار آن هزینه حمل‌و‌نقل از بنادر، مناطق اقتصادی و نقاط مختلف کشور به ترکیه است؛ با توجه به این موضوع یعنی فرمول قیمت‌گذاری شمش و صادرات آن به ترکیه، براساس قیمت آلومینیوم در بورس فلزات لندن به علاوه ۱۰ دلار است. گفتنی است که به دلیل مسافت کوتاه بین ایران و ترکیه، اکثر شمش‌های تولیده شده در داخل به این کشور صادر می‌شود اما صادرات شمش به کشور‌های دیگر هم صورت می‌گیرد که درمقایسه با صادرات به ترکیه، به‌دلیل مسافت طولانی، بروکراسی‌های اداری، تحریم‌ها و افزایش هزینه‌های صادرات، میزان صادرات و زمان بیشتر حمل محصول، بالا نیست.

وی در همین راستا ادامه داد: درحال‌حاضر تولیدکنندگان بزرگ شمش آلومینیوم در کشور با استفاده از ساز و کار‌های بورس کالا، به‌راحتی قیمت شمش در بازار‌های داخلی را کنترل می‌کنند؛ به‌طوری‌که در برخی موارد شاهد بوده‌ایم که پرمیوم شمش آلومینیوم برای مصرف‌کنندگان داخلی به ۹۰۰ دلار هم رسیده است. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که چرا شمش آلومینیوم به تولیدکنندگان ترک بر مبنای قیمت بورس فلزات لندن به‌علاوه ۱۰ دلار به‌فروس می‌رسد اما تولیدکنندگان داخلی باید آن‌را با قیمت بورس فلزات لندن به‌علاوه ۴۵۰ دلار خریداری کنند. به همین دلیل صنایع پایین‌دستی و تولیدکنندگان محصولات نهایی دیگر امکان رقابت با تولیدکنندگان ترک را نخواهند داشت. نکته جالب‌تر اینجاست که با صادرات شمش آلومینیوم به ترکیه، صنایع پایین‌دستی این کشور پس از تولید محصولات نهایی، مجدد آن‌را با ارزش افزوده بیشتر به ایران صادر می‌کنند. به‌عنوان مثال اکنون شاهد هستیم که در اکثر ساختمان‌های شهر از در و پنجره‌های ساخت کشور ترکیه استفاده می‌شود. متأسفانه باید اذعان کنم که هیچ نظارت دقیقی بر این جریان صورت نمی‌گیرد و ما بارها در این خصوص به نهاد‌های مربوطه مراجعه کرده‌ایم اما نتیجه‌ مقبولی حاصل نشده است؛ این موضوع نه به نفع صنعت کشور است و نه به نفع مشتریان زیرا با تعطیلی صنایع پایین‌دستی، کارکنان این صنایع شغل خود را از دست داده و باید با مشکلات معیشتی و اقتصادی به‌سختی به زندگی خود ادامه دهند. در این شرایط سرمایه‌گذاران نیز دیگر در زمینه تولید سرمایه‌گذاری نکرده و به‌دنبال سرمایه‌گذاری در سایر کشورها و یا حوزه‌هایی با ریسک کمتر هستند. به همین دلیل باید گفت که صنعت در کشور متولی مشخصی ندارد و سازمان‌های دولتی و تشکل‌های بخش‌ خصوصی نیز اقدامات مؤثری برای بهبود وضعیت صنعت آلومینیوم انجام نمی‌دهند؛ چه بسا در برخی موارد حتی با اقدامات خود برخلاف جهت رشد صنعت کشور حرکت می‌کنند.

ضربه از جانب خودی بود

مدیرعامل شرکت آلومینیوم فراگستر آلتون درخصوص نحوه قیمت‌گذاری شمش آلومینیوم در بورس کالا، عنوان کرد: در سال‌های ابتدایی فعالیت بورس کالا، قیمت‌گذاری شمش آلومینیوم در این تالار صنعتی براساس ۹۵ درصد قیمت آلومینیوم در بورس فلزات لندن صورت می‌گرفت زیرا تولیدکنندگان آلومینیوم در داخل از مزایای انرژی و نیروی کار ارزان بهره می‌برند. درحال‌حاضر تولیدکنندگان داخلی برای هر کیلو وات ساعت برق، ۳۰ تومان و تولیدکنندگان کشور ترکیه برای هر کیلووات ساعت برق چیزی درحدود ۱۴ تا ۱۸ سنت پرداخت می‌کنند؛ همچنین برخی تولیدکنندگان، هزینه‌ای بابت آلودگی که به محیط زیست وارد می‌کنند، پرداخت نکرده و در کنار برق از انرژی گاز ارزان هم استفاده می‌کنند. زمانی‌که قیمت آلومینیوم در بورس کالا براساس این فرمول تعیین می‌شد، وضعیت بازار بسیار مناسب بود اما با گذشت زمان فرمول قیمت‌گذاری آلومینیوم در این تالار صنعتی تغییر یافت و اکنون براساس قیمت بورس فلزات لندن به‌علاوه ۴۵۰ دلار تعیین می‌شود. گفتنی است تا پیش از راه‌اندازی بورس کالا، قیمت شمش آلومینیوم توسط شرکت‌های تولیدکننده تعیین می‌شد اما به سبب اینکه تعداد آن‌ها محدود بود و اگر زمانی قیمت اعلام‌شده افزایش پیدا می‌کرد، مصرف‌کنندگان مانعی برای واردات شمش نداشتند؛ به همین دلیل آن‌ها برای حفظ مشتریان خود به‌راحتی امکان افزایش قیمت آلومینیوم را نداشتند اما اکنون واردات شمش آلومینیوم به کشور ممنوع شده و شرکت‌های تولیدکننده با دریافت ارز دولتی، شمش را براساس نرخ دلار آزاد و با پرمیومی بسیار بالا به‌فروش می‌رسانند. مطمئناً با ادامه این روند، تا پنج سال آینده ۸۰ درصد صنایع پایین‌دستی آلومینیوم تعطیل خواهد شد زیرا هم‌اکنون بسیاری از محصولات نهایی به کشور وارد می‌شود.

صفایی در پاسخ به این سوال که آیا تحقق تولید یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن شمش آلومینیوم، تأثیری بر فعالیت صنایع پایین‌دستی خواهد داشت، گفت: درحال‌حاضر تنها دو سال تا زمان هدف‌گذاری شده یعنی ۱۴۰۴ باقی مانده است؛ با درنظرگرفتن اینکه هنوز برخی از کارخانه‌های تولید آلومینیوم به ظرفیت اسمی خود دست نیافته و زمان زیادی به‌طول انجامیده تا آن‌ها به تولید شمش برسند، بدون‌شک امکان تولید یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تن شمش آلومینیوم در افق ۱۴۰۴ وجود ندارد. همچنین این کارخانه‌ها از منابع انرژی ارزان استفاده کرده و محصول خود را صادر می‌کنند؛ به همین دلیل گرهی از کار تولیدکنندگان باز نخواهد شد زیرا به عنوان مثال در یکی معاملات بورس کالا، قیمت شمش آلومینیوم صادراتی با وجود اینکه قیمت آن در بورس فلزات لندن حدود 2100 دلار به‌ازای هر تن بود، 2105 هزار دلار به‌ازای هر تن تعیین شد. درمقابل عرضه شمش آلومینیوم برای مصرف‌کنندگان داخلی در این تالار صنعتی محدود بود؛ عملاً تولیدکنندگان بزرگ با کنترل بازار، قیمت شمش را افزایش می‌دهند.

لزوم اصلاح ساز و کارهای بورس کالا

در گام نخست عرضه اعتباری محصولات در بورس کالا باید متوقف شود

وی با اشاره به راهکار‌هایی که می‌تواند تا حدودی وضعیت صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در کشور را ساماندهی کند، اظهار داشت: در گام نخست عرضه اعتباری محصولات در بورس کالا باید متوقف شود زیرا با توجه به شرایط متغیر اقتصاد کشور و نوسان نرخ دلار، این موضوع باعث ایجاد رانت می‌شود. به‌عنوان مثال در برخی موارد افرادی که به‌صورت اعتباری از بورس کالا خرید می‌کنند، با شرکت‌های بزرگ تولیدکننده توافق کرده که اگر زمانی قیمت شمش کاهش پیدا کرد، متعهد به تحویل‌گرفتن آن و پرداخت مبلغ نیستند؛ در این زمان اگر قیمت افزایش پیدا کند، تولیدکننده یعنی خریدار شمش، مواد اولیه خود را تأمین کرده و اگر کاهش یابد، شمش به خریدار تحویل داده نمی‌شود. در گام بعدی باید هرکدام از شرکت‌های تولیدکننده ملزم به عرضه مشخصی از شمش در بورس کالا باشند و در گام سوم اگر شمش آلومینیوم عرضه‌شده در این تالار صنعتی به‌فروش نرفت، در عرضه بعدی قیمت شمش کاهش یابد. گفتنی است که تولید سالانه شمش آلومینیوم در کشور ۷۵۰ هزار تن است که ۲۰۰ هزار تن آن باید برای واردات مواد اولیه (آلومینا) صادر شود. ۵۵۰ هزار تن باقی می‌ماند که به بازار داخلی اختصاص داده شده و باید به‌طور مستمر در بورس کالا هر هفته ۱۱ هزار تن شمش عرضه شود؛ در این شرایط قیمت تعیین‌شده برای شمش آلومینیوم صحیح خواهد بود اما شاهد هستیم که حداکثر میزان عرضه‌های هفتگی شمش، چهار تا پنج هزار تن است و در برخی موارد کمتر از این مقدار هم در این تالار صنعتی عرضه شده است.

مدیرعامل شرکت آلومینیوم فراگستر آلتون در رابطه با میزان تولید شمش و تقاضا برای آن در کشور، اذعان کرد: درحال‌حاضر نیاز به تولید شمش آلومینیوم در کشور وجود دارد زیرا اکنون به‌دلیل قیمت بالای شمش، واردات ضایعات آلومینیوم از عراق مقرون‌به‌صرفه‌تر بوده و بسیار رواج دارد اما با تعطیلی واحد‌های تولیدی و کاهش تقاضای داخلی، یقیناً در آینده نیاز کشور به اندازه امروز نخواهد بود. لازم به‌ذکر است که ما در زمینه تولید مفتول آلومینیومی هم فعالیت داریم اما به‌دلیل قیمت آلومینیوم در داخل، مشتریان خارجی تمایلی به خرید محصولات از تولیدکنندگان ایرانی ندارند. به‌طوری‌که اکنون تولیدکنندگان ایرانی بازار مصرف کشور‌های عراق، افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان و … را به تولیدکنندگان کشور ترکیه واگذار کرده‌اند.

صفایی در پاسخ به این سوال که با توجه به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت آلومینیوم کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس، آیا این کشور‌ها مانند ترکیه به رقیبی برای ایران در منطقه تبدیل خواهند شد، ابراز کرد: سیاست‌گذاری‌های این کشور‌ها و سیستم فروش آن‌ها به‌طورکلی با ما تفاوت دارد و هدف آن‌ها از احداث کارخانه‌های بزرگ، فروش محصولات در بازار‌های جهانی و بین‌المللی در تناژ‌های بالا است زیرا به سبب جمعیت پایین این کشور‌ها و تقاضای کم محصولات، احداث واحد‌های کوچک‌مقیاس مقرون‌به‌صرفه نیست؛ به همین دلیل اصلی‌ترین رقیب ما در منطقه تنها کشور ترکیه است. درصورتی‌که این کشور حرفی برای گفتن در زمینه تولید شمش آلومینیوم ندارد و ما با صادرات شمش با قیمت‌های پایین‌تر، این زمینه را فراهم کرده‌ایم تا تولیدکنندگان کوچک‌مقیاس محصولات نهایی ترکیه، هزینه‌های بالای انرژی و نیروی کار را پوشش داده و به رقیب ما در منطقه تبدیل شوند.