تحریم، پاشنه آشیل تولید آلومینیوم

به گزارش باشگاه آلومینیوم به نقل از روزنامه صمت، سرانه مصرف این فلز نیز با توجه به ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد، رو به رشد است. از مهم‌ترین ویژگی‌های منحصر به فرد آلومینیوم می‌توان به استحکام بالا در عین سبکی، مقاومت قابل توجه و پایداری زیست‌محیطی آن اشاره کرد. منظور از پایداری زیست‌محیطی آن است که این فلز به‌راحتی و با هزینه محدود بازیافت می‌شود و از این منظر در دنیای کنونی که حفظ اکوسیستم اهمیت ویژه‌ای یافته است، مورد توجه قرار دارد.

در چند سال گذشته، کاربرد آلومینیوم در صنعت خودروسازی رو به رشد بوده است. درواقع ازآنجاکه این فلز در مقایسه با فولاد سبک‌تر است، مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است. درنتیجه این جایگزینی با کاهش وزن خودروها، مصرف سوخت و درنتیجه کاهش آلودگی همراه است.

ایران نخستین کشور در منطقه خاورمیانه است که اقدام به احداث واحد آلومینیومی کرد. با این وجود و با گذشت زمان طولانی، بسیاری از کشورهای منطقه در تولید این فلز با ارزش از ما پیشی گرفته‌اند. شرکت‌های صحار واقع در عمان، قط آلوم در قطر، دوبال در دوبی، امال در ابوظبی امارات، آلبا در بحرین، معادن در عربستان و اجیپتالوم در مصر جزو تولیدکننده‌های مطرح آلومینیوم جهان هستند.

این عقب‌افتادگی در حالی است که ایران از ظرفیت‌های ویژه‌ای برای تولید فلز مورد بحث برخوردار است. مهم‌ترین مزیت تولید آلومینیوم در ایران وجود ذخایر غنی گاز ارزان است، البته سایر کشورهای منطقه خلیج‌فارس نیز از این مزیت بهره‌مند هستند. نیروی انسانی متخصص و ارزان و همچنین وسعت سرزمینی را باید از دیگر ظرفیت‌های کشور برای توسعه صنعت آلومینیوم نام برد. با این وجود، ایران از ذخایر بسیار محدود بوکسیت برخوردار است، بنابراین باید بخش قابل‌توجهی از مواد اولیه مورد نیاز این صنعت از طریق واردات تامین شود. اما در طول سال‌های گذشته تامین این مواد اولیه با انواع چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. درواقع تحریم‌های بین‌المللی و روابط نامساعد سیاسی ایران با سایر کشورها را می‌توان علت اصلی عقب‌ماندگی صنعت آلومینیوم کشور دانست. چالش‌هایی که باعث شدند این صنعت نه‌تنها از اهداف توسعه‌ای خود دور بماند، بلکه در رقابت با سایر کشورهای منطقه نیز عقب بیفتد. حال برای بررسی این موضوع با صاحب‌نظران صنعت آلومینیوم کشور گفت‌وگو کرده و نظر آنها را درباره عقب‌ماندگی صنعت آلومینیوم ایران در منطقه، جویا شده‌ایم.

سیاست‌ها، مانع عقب‌ماندگی صنعت آلومینیوم

هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران درباره علل عقب‌ماندگی صنعت آلومینیوم ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه خلیج‌فارس گفت: نخستین واحد آلومینیومی کشور در دهه ۴۰ احداث شد و در سال‌های نخست دهه ۵۰، آغاز به تولید کرد. با این وجود، درحال‌حاضر بسیاری از کشورهای حوزه خلیج‌فارس در این صنعت از ما پیشی گرفته‌اند. این موضوع را باید به سیاست‌گذاری‌ها دولت در طول سالیان گذشته مربوط دانست.

ایران با وجود منابع غنی معدنی، ذخایر محدودی بوکسیت دارد؛ بنابراین برای توسعه این صنعت و افزایش ظرفیت تولید آن، باید حجم قابل‌توجهی از مواد اولیه موردنیاز آن برای تولید وارد شود. ما در سال‌های گذشته همواره با قدرت‌های بزرگ مشکل سیاسی داشتیم و به‌نوعی با تحریم روبه‌رو بوده‌ایم؛ بنابراین تامین مواد اولیه صنعت آلومینیوم در سایه این روابط تیره‌وتار سیاسی دشوار شده است.

گودرزی در ادامه گفت: تولید این فلز استراتژیک غیرآهنی در ایران با مزیت‌هایی همراه است. ازجمله این مزیت‌ها می‌توان به جمعیت جوان و تحصیلکرده اشاره کرد. بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیروی کار خود را از کشورهایی مانند هند وارد می‌کنند. به‌علاوه اینکه ایران از گستردگی قابل‌توجهی در مقایسه با سایر کشورهای موردبحث برخوردار است. همین گستردگی و جمعیت قابل‌توجه موجب می‌شود سرانه مصرف این فلز در کشور افزایش یابد. در چنین شرایطی، توسعه صنعت آلومینیوم در کشور ما اهمیت ویژه‌ای می‌یابد، چراکه از یک سو از ظرفیت‌های یادشده برای ارزش‌آفرینی و تولید استفاده می‌شود و از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در این صنعت به منزله توسعه اشتغالزایی است.

تمام کشورهای حوزه خلیج‌فارس از ذخایر غنی نفت و گاز برخوردار هستند. همین ذخایر عظیم انرژی، مزیتی برای این واحدها در تولید آلومینیوم به‌شمار می‌رود. ایران نیز از منظر داشتن ذخایر گازی در رتبه اول یا دوم جهان قرار دارد؛ درنتیجه نسبت به سایر کشورهای مورد بحث از جایگاه مشابهی برخوردار است.

در مثال یادشده به این نتیجه می‌رسیم که ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه وضعیت حتی مناسب‌تری برای تولید آلومینیوم دارد. چنانچه روابط بین‌الملل ایران با سایر کشورها اصلاح و زمینه ورود مواد اولیه مورد نیاز این صنعت فراهم شود، این صنعت جای رشد بسیاری خواهد داشت.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دلایل ایجاد واحدهای آلومینیومی در کشور گفت: نصب واحدهای ذوب و تولید فلز آلومینیوم در منطقه خاورمیانه و به‌ویژه برای کشورهای حوزه خلیج‌فارس، در بهره‌گیری از ذخایر انرژی است. درواقع این کشورها ترجیح می‌دهند به‌جای صادرات گاز، بخشی از این ذخایر انرژی را در مسیر تولید به محصولاتی با ارزش‌افزوده بالاتر یعنی آلومینیوم تبدیل کنند.

رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران افزود: این صنعت با وجود تمام چالش‌های یادشده، همچنان توان اداره خود را دارد. اگر سرمایه قابل‌قبولی جذب صنعت آلومینیوم می‌شد، در وضعیت بهتری قرار داشت؛ یعنی شاید بستری برای دور زدن تحریم‌ها و ارتقای جایگاه این صنعت در کشور فراهم می‌شد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دلایل پایین بودن ظرفیت صنعت آلومینیوم در کشور گفت: ظرفیت واحدهای آلومینیومی وابسته به میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده در احداث این واحدهاست. در ایران و در فعالیت‌هایی که به سرمایه قابل‌توجهی نیاز دارند، دولت پا پیش می‌گذارد یا شرکت‌های متعلق به بخش دولتی، سرمایه‌گذاری می‌کنند.

تحریم، مانع توسعه آلومینیوم

امیر صباغ، مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) اظهارکرد: سیاست‌گذاری برای توسعه صنایع در کشورهای گوناگون از عوامل متفاوتی تاثیر می‌پذیرد. سیاست‌های اتخاذ شده برای صنعت آلومینیوم نیز با در نظر گرفتن نقاط قدرت و ضعف ایجاد این صنعت، تدوین شده‌اند. عمده مواد اولیه مورد نیاز برای تولید فلز آلومینیوم وارداتی هستند.

در همین حال تامین این ماده اولیه بخش قابل‌توجهی از هزینه تمام شده این فلز را تشکیل می‌دهد. بنابراین این صنعت در شرایط تحریم و انواع محدودیت‌های بین‌المللی که کشور با آن روبه‌رو شده، نمی‌تواند شرایط بهتری داشته باشد و حرف بیشتری در رقابت بزند. درواقع تحریم‌ها موجب می‌شود تولیدکنندگان آلومینیوم، ماده اولیه مورد نیاز خود برای تولید را گران خریداری کنند. در همین حال و به‌دلیل همین محدودیت‌ها ناچار هستند محصولات خود را با قیمتی پایین‌تر از عرف جهانی، به فروش برسانند. بدون تردید در چنین شرایطی، این صنعت از وضعیت مطلوبی برای سرمایه‌گذاری برخوردار نیست.

صباغ افزود: به‌علاوه آنکه دسترسی ما به بازار فاینانس بین‌المللی محدود است. در چنین شرایطی، امکان تامین مالی پروژه‌ها به راحتی ممکن نخواهد بود. در چنین شرایطی، احداث پروژه‌ها با شرایط محدودکننده‌ای مواجه است و طبعا این صنعت جای رشد و توسعه چندانی نخواهد داشت.

وی در ادامه افزود: البته با وجود تمام محدودیت‌های یادشده، صنعت آلومینیوم در چند سال گذشته، پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای را از آن خود کرده است و واحدهای مختلفی از این صنعت وارد مدار تولید شده‌اند. سالکو با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن و سرمایه‌گذاری بیش از یک میلیارد دلار آغاز به‌کار کرد. فاز ۲ واحد المهدی (هرمزال) راه‌اندازی شد. واحد آلومینیوم شرکت آلومینای ایران در جاجرم نیز شروع به تولید کرد. بنابراین ظرفیت تولید آلومینیوم در زمان فعالیت این دولت، به‌طور تقریبی دو برابر شده و درواقع فرصتی مناسبی به توسعه اختصاص داده شده است. با این وجود، همچنان از چشم‌انداز صنعت آلومینیوم کشور که تولید ۱.۵ میلیون تن شمش است، فاصله داریم.

مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو گفت: طرح‌های توسعه صنعت آلومینیوم برای تحقق هدف تولید ۱.۵ میلیون تن آلومینیوم شناسایی شده‌اند، اما برای اجرای آنها نیاز به سرمایه‌گذار احساس می‌شود؛ بنابراین چنانچه شرایط مناسب سرمایه‌گذاری فراهم شود، زمینه رشد و توسعه این صنایع هم فراهم خواهد شد. درواقع آینده این صنعت به وضعیت اقتصادی کشورمان گره خورده است.

در عصر حاضر، تقاضا برای آلومینیوم رو به فزونی است، چراکه سبک‌سازی خودروها و کاهش مصرف سوخت در طول سالیان گذشته اهمیت ویژه‌ای یافته است و زمینه رشد تقاضا برای آلومینیوم وجود دارد. درواقع فرصتی برای ایران پیش آمده که سهم خود را از تولید و مصرف آلومینیوم در جهان افزایش دهد.

گزارش از مرضیه احقاقی