امتیازی که به تمام روستاییان نرسید واگذاری بزرگترین معدن فیروزه جهان

مرغوبترین معدن فیروزه جهان که چندی قبل به ساکنان روستای حومه آن به اجاره واگذار شد هم اکنون باعث نارضایتی اهالی روستا شده است.

به گزارش مهر، بزرگترین معدن فیروزه جهان که قدمتی چند هزار ساله در استخراج سنگ فیروزه دارد در 40 کیلومتری شهرستان نیشابور استان خراسان رضوی واقع است و حدودا تا سال 80 این معدن توسط بخش دولتی اداره می شد و بعد از آن طی فرایندی حق بهره برداری این معدن به اهالی دو روستای مجاور، معدن علیا و معدن سفلا به اجاره 25 ساله واگذار شد.

طبق اطلاعات واصله خبرنگار مهر از فرآیند واگذاری و تشکیل تعاونی "توسعه معدن فیروزه نیشابور" در زمان واگذاری اهالی که از تمکن مالی برخوردار بودند درصد بیشتری اختیار کردند و دیگر افراد از این تقسیم منابع که متعلق به تمامی اهالی روستا بود، محروم ماندند.

در حال حاضر حدود 100 کارگر در این معدن کار می کنند که از اهالی روستاهای معدن هستند و اکثر فامیل هستند.
درحال حاضر یکی از شرایط کار اهالی محروم روستا این است که ابتدا باید مبلغ 2 تا 5 میلیون تومان به شرکت تعاونی توسعه معدن فیروزه نیشابور پرداخت کنند تا بتوانند به عنوان کارگر در معدن کار کنند و البته اگر این از شرایط شرکت تعاونی برای استخدام کارگر است با قوانین کار در کشور مغایرت دارد.

بنابر گفته اهالی روستای معدن هیئت امنا این معدن تشکیل شده ازاعضایی است که دریک انتخابات مشخص می شوند و معمولا با توجه به حضور اکثریت متمکنین همیشه هیئت رئیسه و معاون درطول این چند سال یکی بوده و به همین دلیل مدیریت شرکت تعاونی توسعه معدن فیروزه نیشابور هیچگاه متحول نشده و اهالی محروم روستا نیز همچون قبل بدلیل نداشتن وسع مالی سهمی در استحصال سنگ فیروزه و منافع سرشار آن ندارند.

نحوه بهره برداری از مهمترین معدن فیروزه جهان

این معدن دارای غارهای متفاوتی است از جمله (غار سبز، غارعبد الرزاق و...) و به این ترتیب است که در عمق حدود 90 متری زمین در یکی از این غارها با استفاده از روشها و ابزارات سنتی (آتشبار) اقدام به تخریب پایه سنگ کرده و سپس سنگها توسط واگن به خروجی معدن هدایت می شود.

پس از جمع آوری استخراجات سنگ فیروزه در زمان معین و با اعلام قبلی خریداران جمع شده و سنگهای خام به مزایده گذاشته می شود و عمده خریداران از فیروزه تراشان نیشابور،مشهد و اهالی روستاهای معدن هستند ولی در این بخش نیز گفته می شود سنگ فیروزه های مرغوبتر به نوعی دیگر بفروش می رسد.

درد دل اهالی دو روستای معدن

اهالی روستای معدن در خصوص وضعیت معدن فیروزه نیشابور اظهار داشتند: دولت و وزارت صنایع و معادن معدن فیروزه را 25 ساله به مردم اجاره داده است تا اشتغالزایی صورت بگیرد و مردم بتوانند مخارج روز مره زندگی خود را تامین کنند و این منطقه بدلیل کمی آب قابلیت کشاورزی ندارد و تنها منبع درآمد آنها معدن فیروزه است و با توجه به ارزش وصف نشدنی اقتصادی این سنگ گرانبها اهالی این دو روستا بجز عده ای محدود در وضعیت معیشتی مناسبی قرار ندارند.

آنها ادامه دادند: در این بین افرادی فرصت طلب با هدایت شرکت تعاونی توسعه معدن فیروزه نیشابور آن را به سمت انحصار پیش برده و از اکثر اهالی این روستا سواستفاده و انتفاع کسب می کنند و به بقیه اهالی این اجازه را نمی دهند.

مبلغ اجاره این معدن در همان سالهای اول از محل استخراج فیرزوه معدن تامین شده است و هم اکنون حدود 50 نفر از اهالی روستا که بیکار نیز هستند با اعلام نامه شکایت به ادارات مختلف هنوز هیچ نتیجه ای عایدشان نشده است.

طبق گفته اهالی روستا هر کس که به عنوان نماینده از مراکز مختلف دولتی نیز تا کنون به اینجا آمده که گزارشی از وضعیت معدن به عنوان ناظر تهیه کند با هدایت این افراد از اصل مطلب فاصله گرفته و وضعیت دقیق این معدن را نتوانسته گزارش کنند.

اما بدلیل اهمیت و استراتژی ویژه این سنگ گرانبها و هدفمندی اقتصادی و اشتغال زایی مناطق محروم لازم و ضروری است که دولت محترم وضعیت این معدن که سنگ آن شهرت جهانی دارد را متولی گری کند یا نظارت دقیق داشته باشد تا این سرمایه ملی را از چنگ افرادی فرصت طلب و سود جو خارج کند و با نظارت دقیق دولت و وزارت صنایع و معادن این مهم صورت پذیرد و هدفمندی استخراج این منبع خدادادی به نحو احسن صورت پذیرد.
مشخصات و اهمیت کانی فیروزه

فیروزه فسفات آلومینیوم با سختی حدود شش است که یک کانی کمیاب و ارزشمند آبی نزدیک به سبز است که خواهان فراوانی دارد، این کانی به‌دست فیروزه‌تراشان شکل داده می‌شود و به عنوان نگین برای انگشتر، گردنبند، گوشواره و دیگر جواهرات به کار می‌رود فیروزه سنگی زنده است و نسبت به روغن و مواد شیمیایی مانند مواد شوینده بسیار حساس بوده و رنگ او را تغییر می دهد- برای بهتر شدن رنگ آن بهتر است آن را در یک لیوان آب در روز به مدت چند ساعت گذاشت.

نامورترین و پرخواهان‌ترین فیروزه جهان وایران فیروزه نیشابور است که از بیش از دو هزار سال پیش استخراج می‌شده‌است و از سطح زمین ۲۰۱۲ متر بلندی دارد، معدن فیروزه نیشابور در 45 کیلومتری شمال غرب این شهرستان در جاده قدیم سبزوار و در روستایی به نام «معدن» قرار گرفته است تنها معدن فیروزه ایران با ذخیره ۹هزار تن و ظرفیت تولید سالانه ۱۹تن است که به طور تقریبی از هر تن سنگ خام این معدن ۸ تا ۱۰کیلوگرم فیروزه حاصل می شود.

فرهنگ سنگ فیروزه و بعد روانشناسی آن

در بسیاری از فرهنگهای قدیم و جدید، از فیروزه به عنوان سنگی مقدس و طلسم خوشبختی و خوش شانسی یاد شده است وصنایع دستی ساخته شده از فیروزه نیزکه در طی کاوشهای باستان شناسی در کشور مصر مربوط به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح است ، قدیمی ترین گواه بر این مطلب است و نشان می دهد که مصریان باستان ، فیروزه را گوهری معنوی و مقدس می دانستند، پادشاهان ایران باستان ، از گوهرهای آبی آسمانی مانند فیروزه ، برای تزئینات دست و گردن استفاده می کردند و براین باور بودند که این گوهر خوش رنگ آنها را در برابر مرگ غیر طبیعی یا به قولی ، «اجل معلق » محافظت خواهد کرد از این رو تغییر رنگ گوهرهای به کار رفته در گردن بندها و دستبندهای آنها، خوش یمن نبوده و علامت خطری برای شخص استفاده کننده از آن به شما می رفت اما امروزه بر کسی پوشیده نیست که عواملی همچون نور٬ مواد آرایشی ، گرد و غبار و چربی و میزان HPپوست و برخی عوامل شیمیایی دیگر ، باعث تغییر رنگ فیروزه می شوند که هیچ کدام از آنها نیز زنگ خطری برای استفاده کننده از این سنگ قیمتی و زیبا نیست.

استفاده از نگین فیروزه همراه با رشته هایی از مروارید در تزئین عمامه ها به منظور حفاظت از شخص و مصونیت از چشم زخم و همچنین آرایش دادن خنجرها و زین اسبان و شتران با این سنگ به منظور طلسم یکی دیگر از رسم ها و کاربردهای متداول این گوهر آسمانی در نزد پیشینیان بوده است .

فیروزه در طی جنگهای صلیبی به اروپا راه یافت و از آن زمان با نام Turquiosیعنی سنگ ترکی در میان انگلیسی زبانان شناخته شده ساکنان قدیمی نواحی جنوب مرکز و شمال آمریکا نیز در دیر باز فیروزه را می شناختند و به خاطر رنگ و ویژگیهای خاص این گوهر از آن لذت می بردند. آنها در تزئین ماسکهای مراسم مذهبی خود از تکه های فیروزه استفاده می کردند . گروهی از بومیان شمال آمریکا حتی امروزه نیز بطور انحصاری جواهرات گرانقیمت و خاصی را که دارای ارزش تجاری بالایی هستند تولید می کنند. این جواهرات ترکیبی از فیروزه و نقره هستند و به میزان بسیار محدود و کم تولید می شوند بومیان یاد شده بر این باورند که رنگ آبی فیروزه به کار رفته در این جواهرات می تواند ارتباط مستقیمی میان آسمان و دریاها برقرار کند تبتی ها نیز در مراسم مذهبی خود از این گوهر استفاده میکنند واز دیگر باورهای قدیمی این است که فیروزه می تواند سوار کاران را از خطر افتادن از روی اسب محافظت نماید. جالب اینجاست که بسیاری از کارکنان خطوط هوایی و هوانوردان امروزی نیز به پیروی از این باور قدیمی یک تکه فیروزه را به عنوان سنگ خوش شناسی همیشه همراه خود دارند.
اقتصاد فیروزه

نمونه های به نمایش گذاشته از سنگ طبیعی فیروزه این معدن در موزه های زمین شناسی و معدنی دنیا مانند موزه زمین شناسی لندن وایران مانند موزه سازمان زمین شناسی تهران ومشهد خود گواه بر ارزشمندی این سنگ قیمتی است.

متاسفانه امروزه این گوهربوسیله واسطه های عرب٬ ترک ومالیزیایی باقیمت نازل از بازار ایران خریداری شده و پس ازدرآمدن بصورت زیور آلات با قیمتهای گزاف به کشورهای اروپایی وآمریکا صادر میشود از دیگر کشورهای صادرکننده فیروزه به جز ایران می‌توان به کشورهای آمریکا، مصر و ترکستان اشاره کرد فیروزه‌های آمریکایی که امروزه قسمت اعظم بازار فیروزه دنیا حتی ایران را در دست گرفته است، در مقایسه با انواع ایرانی فیروزه به لحاظ رنگ، جلا و سختی از کیفیت پایین‌تری برخوردارند و نوع با کیفیت فیروزه نیشابور همچنان صدر نشین بازار فیروزه دنیا محسوب می‌شود، هرچند که به سختی می‌توان قطعه‌ای از آن را حتی به بهای پرداخت مبالغ هنگفت به‌دست آورد.

نظرات مسئولین و کارشناسان در خصوص معدن فیروزه نیشابور

نماینده مردم شهرستان نیشابور در مجلس پیش از این با تاکید بر اینکه باید فیروزه به جایگاه اصلی خود که به نام نیشابور است برگردد،گفت که بهترین فیروزه جهان در نیشابور است اما زمانی که این محصول می خواهد به بازار عرضه شود، شاهدیم که به دلیل تمرکز صنایع فیروزه تراشی در مشهد، این فیروزه نیز به نام مشهد عرضه می شود.

با واگذاری معدن فیروزه به اهالی روستا حق به حق‌دار رسید

سید علی حسینی همچنین گفته بود که با واگذاری معدن فیروزه نیشابور به اهالی روستا در قالب شرکت تعاونی، حق به حق‌‎دار رسید و روستاییان آن منطقه شرکت تعاونی تشکیل دادند که ضمن نکات مثبتی که دراین امر است، شاهد نکات منفی نیز هستیم، به عنوان مثال این کار به همه اهالی سپرده نشده است و تنها افرادی که در آن زمان از تمکن مالی برخوردار بودند و یا بسیاری از معدنی‎هایی که در مشهد یا نیشابور ساکن بودند و سرمایه ای داشتند، توانستند امتیازی بخرند که سودهای خوبی هم داشت اما این موضوع شامل همه مردم به ویژه طبقات محروم نشد.

برخی از فیروزه تراشان مشهد و نیشابور نیز بر این عقیده هستند که واگذاری معدن فیروزه به بخش خصوصی خوب است اما مشکلی که وجود دارد، این است که متولیان استخراج قیمت فیروزه را به میل خود بالا می برند و اینجا فیروزه تراش متضرر می شود و سنگ فیروزه به قیمت دلخواه عرضه می شود و به همین دلیل با قیمت گران به دست فیروزه تراش می رسد که همین موضوع سبب شده است قیمت فیروزه در سال های اخیر سیر تصاعدی داشته باشد.

حال با توجه به اهمیت استراتژیک این سنگ معدنی که شهرت جهانی دارد باید برای تثبیت این جایگاه و حمایت از متولیان و کارگران بخش فیروزه توسط دولت که با نگاه حمایتی می تواند وضعیت اهالی این دو روستا از لحاظ اشتغالزایی ، هدفمندی فعالیت شرکت تعاونی، جذب توریسم و گسترش صنایع معدنی با امکانات نوین گامی مهم برای خدمت به گوهره ملی یعنی " فیروزه نیشابور" بردارد.