بابک زنجاني و فساد يقه بسته سفيد ها

زمان بازداشت بابک زنجاني بهانه خوبي است. يک سوال؟ چرا بابک زنجاني انقدر با تاخير دستگير شد؟ ماجرا تخلفات زنجاني با اسناد تکان دهنده از يک سال و نيم پيش در رسانه ها مطرح بوده است. بخشي از نهادهاي نظارتي از چندين ماه پيش نسبت به تخلفات اين فرد تذکر دادند. نمايندگان مجلس و برخي ديگر از شخصيت هاي سياسي بارها و بارها نسبت به حجم اتهامات وي هشدار دادند. دولت جديد در بدو امر در اقدامي بي سابقه نسبت به بدهي دو ميليارد دلاري اين فرد با نام و نشان افشاگري کرد. از تاريخ افشاگري ربيعي و زنگنه چندين ماه مي گذرد. چرا انقدر با تاخير دستگير شد؟

زنجاني در مصاحبه اي گفته بود من بسيجي اقتصادي هستم. چه چيز باعث شد چنين لقبي را به خود دهد؟ به اين فهم ماجرا زنجاني را بايد در همين دو گزاره خبري تحليل کرد. بسيجي اقتصادي بودن زنجاني و تاخير معنادار در دستگيري اش. ايندو بهم مرتبط اند.

چه عاملي باعث مي شود که فردي با اين سطح از تخلفات بتواند آزاد باشد. با رسانه ها گفت وگو کند و از زحمات و ايثارگري خود بگويد. دار و دسته دولت قبلي براي دفاع وي هم نفس با جريان سرمايه داري در کشور سنگ تمام بزارد و برخي از از مدعيان مبارزه با فساد در قبال تخلفات اين فرد سکوت کنند.

زنجاني را نبايد يک فرد ديد. زنجاني يک باند مافيايي ساده هم نيست. زنجاني باند مافيايي است که بدون ترديد يک سر در قدرت دارد. آنهم قدرتي که تصور مي کند مصونيت آهنين دارد. جز اين بود چنين سطح از فسادي شکل نمي گرفت.

فساد ناشي از سرمايه داري يقه سفيدها نه؛ بلکه سرمايده داري يقه بسته سفيد ها بسيار پيچيده و تو در تو است و تنها در زنجاني ها خلاصه نميشود. رسيدگي به اين پرونده اگر در زنجاني منحصر شود راه را براي فساد هاي ديگر باز مي کند. تنها ريسک فساد را بالا مي برد و در نتيجه رقم دلالي مافيا و سود ناشي از عمليات فساد افزايش مي يابد.

از اين موارد سابقا هم وجود داشته است. اغلب پرونده هاي بزرگ با حمايت نهادهاي پرقدرت شکل گرفته است اما تنها عامل فساد بي آبرو شده است نه منشا فساد.

هنوز فراموش نکرديم که فساد منصور آريا با حمايت ويژه فلان نماينده مجلس و وزير وقت صنعت و بازرگاني و دفتر رئيس جمهور و غيره شکل گرفت.

زنجاني با حمايت چه کساني چنين سطحي از اتهامات فساد را داشته است؟ کدام نهاد و فرد از وي حمايت و کار سازي کرده است؟ به چه دليل خود را بسيجي اقتصادي ناميده است؟ چطور جرئت کرده است پول بانک مرکزي و وزرات نفت را هم بالا بکشد؟ چرا برخي افراد و رسانه هاي موجه نيز از وي حمايت مي کردند؟ چرا برخي سکوت کردند؟ چرا قوه قضائيه با تاخير معنادار وي را دستگير مي کند؟

ريشه فساد زنجاني ها را بايد در فساد يقه سفيد ها ديد. آنهم يقه بسته سفيد ها . کساني که مي توانند با ظاهر سازي و ريا کاري و نزديک شدن به بدنه قدرت مصونيت آهنين براي خود بسازند. ماجرا را غير اين تحليل کنيم پرونده را به بي راهه برديم.

فساد يقه بسته هاي سفيد نوعي خاص از فساد است که خاص کشور ماست. وقتي ريا و نفاق و ظاهرسازي قدرت مي آورد و قدرت نيز فساد. عنوان بسيجي اقتصادي زنجاني بجاي عناوين مشابهي چون ژنرال اقتصادي يا قهرمان اقتصادي و يا غيره به اندازه کافي گوياي اين نوع فساد خاص در کشور ماست.

از همين حيث جامعه ما دچار يک بيماري جدي به نام آدم شويي است. در بسياري از کشور ها از جمله ايران با پديده پول شويي مواجهيم. پول شوئي رد فساد را از بين مي برد. اما در ايران به دهها دليل از جمله فساد يقه بسته هاي سفيد، با آدم شويي مواجهيم. آدم شوئي فرآيندي است که در آن مفسد اقتصادي با ظاهرسازي و با هاله تقدسي که به خود مي گيرد از نظارت و برخورد قضائي مصون مي ماند. در چنين فرآيندي بسياري از نهادها و افراد و رسانه ها در ساخت چنين چهره موجهي سهم دارند.در مواردي هم اين آدم شويي به شکل غير مستقيم صورت مي گيرد. مثل گزارش هاي رپرتاژ گونه رسانه ملي از شرکت هواپيمائي بابک زنجاني که به صورت يک برنامه مجزا و با مشارکت دفتر اقتصادي رسانه ملي در بهترين ساعت از شب روي آنتن مي رفت.

فساد "يقه بسته سفيد ها با تسبيح دانه درشت" همان ظاهرسازي براي مشروعيت بخشيدن به رانت‎خواري بي‎حد و اندازه در سرمايه داري قبيله اي است.

اين جريان همواره در قدرت است. اين افراد براي هر دولتي جذابيت دارند. براي سازندگي تکنوکرات مي شوند. براي اصلاحات دموکرات و براي مهرورزها شبه حجتيه اي و اين روزها هم ميانه رو شدند. در هر دولتي با هر گرايشي نقش‎آفريني مي‎کند. يک پاي ثابت قدرت هستند و قدرت نيز سر سفره آنهاست.

افراد وابسته به اينها نيز کساني هستند که تعلق رانتي وصف ناپذيري دارند و البته از همين منبع قدرت نيز روزي لقب لژيونر بخش خصوصي و موتور محرکه اصل ۴۴ را مي‎گيرند و روزي هم براي دور زدن تحريم‎ها «بتمن و مردعنکبوتي» مي‎شوند و از سوي يقه بسته سفيد ها سمت بسيجي اقتصادي مي گيرند و با همين القاب نيز از هر نوع بازرسي و حسابرسي مي‎رهد.

چه کساني به دنبال آدم شويي زنجاني بودند. آدم سازان و آدم شويان اين پرونده مهمتر از آدم فاسد هستند.