توسعه صنعت آلومینیوم در ایران؛ چرا و چگونه؟!

به گزارش باشگاه آلومینیوم به نقل از گسترش صمت، طاهرپور در این زمینه اظهار کرد: فدراسیون مصرف‌کنندگان آلومینیوم در اروپا در مقاله‌ای از آلومینیوم به عنوان فولاد قرن ۲۱ نام برده و در آن مقاله از بالا رفتن مصرف آلومینیوم نسبت به فولاد صحبت کرده است. آلومینیوم پس از فولاد، بیشترین تولید و مصرف را در جهان دارد و میزان مصرف آن به تنهایی از مجموع فلزات غیرآهنی بیشتر است. صنعت آلومینیوم در جهان به‌طور مستقیم برای حدود ۱.۵میلیون نفر و به‌طور غیر مستقیم برای ۶میلیون نفر شغل ایجاد کرده است.

شهریار طاهرپور افزود: فلز آلومینیوم، نقشی اساسی و برجسته در زمینه‌های مختلف توسعه دارد؛ از این رو توجه ویژه به این عنصر و فراگیری اساسی کاربرد آن در عرصه‌های گوناگون می‌تواند رشد و نمو یک جامعه اقتصادی پربار را تعالی بخشد. ویژگی‌های مثبت این فلز اعم از استحکام، مقاومت، زیبایی، سبکی و از همه مهم‌تر پایداری محیطی، وجه تمایز اصلی این فلز با سایرین است. پایداری محیطی بسیار مناسب آلومینیوم در حدی است که می‌تواند تنها با ۵درصد انرژی اولیه خود، بازیافت شود.

وی با بیان اینکه آینده بسیاری از صنایع تولیدی جهان، با این فلز گره خورده است، جایگاه مهم آلومینیوم در اقتصاد جهان در سال‌های آینده را غیرقابل انکار دانست و گفت: این صنعت به دلیل ویژگی‌هایی چون کاربردهای مختلف و متنوع، نوآوری در محصولات جدید و توسعه با ملاحظات زیست‌محیطی، در حال تقویت موقعیت خود در اقتصاد و تجارت جهانی است.

طاهرپور ادامه داد: آلومینیوم فلزی است که صنایع خودروسازی با استفاده از آن می‌توانند وزن خودروی تولید شده خود را کاهش دهند. به ازای هر ۱۰۰کیلوگرم کاهش وزن در خودرو حدود ۸گرم بر کیلومتر از میزان انتشار دی‌کسیدکربن کاهش می‌یابد. از آنجا که در ایران تنها در سال ۱۳۹۷ حدود یک‌میلیون خودرو تولید شده، اگر متوسط پیمایش این خودروها را ۲۰هزار کیلومتر در نظر بگیریم، کل پیمایش این خودروها در سال گذشته حدود ۲۰میلیارد کیلومتر بوده‌، در حالی که اگر تنها وزن ۵۰درصد این خودروها با آلومینیوم ۱۰۰کیلوگرم کاهش یافته بود سال گذشته ۸۰هزار تن گاز Co۲ کمتری وارد جو می‌شد.

وی همچنین درباره چرخه تولید و مصرف فلز آلومینیوم تصریح کرد:

فلز آلومینیوم اولیه در ۳مرحله تولید می‌شود:

۱- مراحل استخراج بوکسیت

۲- مراحل استحصال آلومینا از بوکسیت

۳- فرآیند احیاء

سنگ بوکسیت در فرآیندی با استفاده از روش شیمیایی در کارخانه‌های تولید آلومینا به اکسید آلومینیوم یا آلومینا تبدیل می‌شود. از فرآیند ۴تن بوکسیت، ۲تن پودر آلومینا به‌دست آمده و از این مقدار یک تن فلز آلومینیوم استحصال می‌شود.

این کارشناس همچنین ادامه داد: آلومینیوم استحصال شده به صورت مذاب، شمش، اسلب، بیلت و... در اختیار صنایع پایین‌دست قرار می‌گیرد و با استفاده از عملیات ریخته‌گری، نورد یا اکستروژن تبدیل به محصولات مختلف می‌شود.

وی افزود: این محصولات پس از پایان عمر مفید خود به قراضه‌های آلومینیومی تبدیل و دوباره ذوب می‌شوند و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین می‌توان گفت فلز آلومینیوم جزو عناصر دوستدار محیط‌زیست است و حتی زباله‌های آلومینیومی با صرف هزینه‌ای بسیار کم دوباره قابل استفاده خواهند بود.

ظرفیت تولید آلومینیوم در کشور

طاهر پور در ادامه گفت: درحال‌حاضر آلومینیوم اولیه‌ در شرکت‌های آلومینیوم ایران (ایرالکو) در اراک و آلومینیوم المهدی، هرمزآل در بندرعباس و جاجرم با مجموع ظرفیت اسمی نصب شده ۴۶۸هزار تن در سال تولید می‌شود؛ ایرالکو ۱۷۵هزار تن، المهدی ۱۱۰هزار تن، هرمزآل ۱۴۳هزار تن، جاجرم ۴۰هزار تن و با راه‌اندازی فاز نخست آلومینیوم جنوب با ظرفیت ۳۰۰هزار تن در سال با فناوری ۴۳۰کیلوآمپر، میزان تولید آلومینیوم کشور به ۷۶۸هزار تن رسیده و با راه‌اندازی فاز دوم آلومینیوم جنوب با ظرفیت ۶۰۰هزار تن ظرفیت تولید آلومینیوم در ایران به بیش از ۱.۳میلیون تن در سال خواهد رسید.

راهکارهای بهبود تولید آلومینیوم اولیه

وی همچنین تصریح کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده، با وجود اینکه از مزیت‌های مهم ایران در تولید آلومینیوم اولیه، انرژی و نیروی انسانی ارزان است اما متاسفانه به‌دلیل تحریم‌ها و امضا نشدن قراردادهای بلندمدت خرید آلومینا، پترولیوم کک و‌اند و گشایش نیافتن ال‌سی، این مواد اولیه به‌وسیله واسطه‌ها با نرخ بالاتری خریداری می‌شوند، به‌گونه‌ای که نرخ تمام شده آلومینیوم در داخل بیش از شرکت‌های تولیدکننده در منطقه خلیج‌فارس است.

این کارشناس اظهارکرد: میزان تولید آلومینیوم در سال ۱۳۹۷ حدود ۳۰۰هزار تن بود که حتی با محاسبه نکردن ظرفیت تولید کارخانه جاجرم اختلاف بالای ۱۲۰هزار تنی بین میزان تولید و ظرفیت تولید آلومینیوم کشور وجود دارد.

شهریار طاهرپور، راهکارهای بهبود تولید آلومینیوم در کشور را امضای قراردادهای بلندمدت خرید آلومینا، پترولیوم کک و‌اند به منظور تامین مواد اولیه ارزان و باکیفیت به‌وسیله تولیدکنندگان اصلی بین‌المللی، ادامه اعطای سوبسید انرژی از سوی دولت و مشابه بسیاری از کشورهای جهان، ارتقای مداوم عوامل تولید به منظور کاهش هزینه‌های برق مصرفی، مواد اولیه و نیروی انسانی، بکارگیری فناوری‌های مدرن و بهینه‌سازی خطوط تولید فعلی به‌وسیله بهبود فناوری، همکاری موسسه‌های مالی برای اعطای وام با بهره مناسب و سرمایه‌گذاری در این بخش از صنعت، واگذاری بخشی از سهام کارخانه‌های تولید آلومینیوم اولیه به هلدینگ‌های بین‌المللی صنعت، برنامه‌ریزی به منظور افزایش مصرف آلومینیوم در کشور با توجه به سرانه مصرف پایین آن در مقایسه با متوسط جهانی و تشکیل هلدینگ صنعت آلومینیوم در ایران عنوان کرد.

وضعیت واردات آلومینا در منطقه و ایران

طاهرپور در بخش دیگری از سخنانش گفت: واردات آلومینا در تمام کشورهای منطقه در امسال شاهد رشد خواهد بود؛ هر چند این میزان رشد برای کشورهای ترکیه و عربستان در مقایسه با سایر کشورها ناچیز است.

وی افزود: تقاضای آلومینا در ایران در صورتی که کل واحدهای ذوب آلومینیوم با تمام ظرفیت خود فعالیت کنند، به‌حدود ۹۸۰هزار تن می‌رسد که کمتر از ۲۵۰هزار تن آن را می‌توان از داخل تامین کرد. این در حالی است که با بهره‌برداری از کارخانه آلومینیوم جنوب سالانه ۶۰۰هزار تن به نیاز آلومینای کشور افزوده می‌شود؛ بنابراین ایران بیش از ۱.۵میلیون تن آلومینا نیاز دارد و کمبود ۱.۲۵میلیون تنی در تامین آلومینا موضوعی است که باید به‌طور جدی به دنبال راهکار آن باشیم.

مزیت‌های ایران در توسعه آلومینیوم

از مزیت‌های مختلف ایران در تولید آلومینیوم می‌توان زیاد گفت. مدیرعامل آلومینیوم جنوب به چند مزیت‌ اشاره می‌کند:

ذخایر گازی: کشورهای نفتخیز جهان به ویژه در حوزه خلیج‌فارس، به دلیل دسترسی به ذخایر عظیم انرژی، از جایگاه مناسبی برای سرمایه‌گذاری در صنایع آلومینیوم بهره‌مندند. میزان ذخیره گاز طبیعی ایران افزون بر ۳۳تریلیون متر مکعب برآورد می‌شود. ایران از لحاظ دارا بودن ذخایر گازی، در رتبه دوم جهان قرار دارد و ۱۷درصد گاز جهان را دارد. میدان گازی پارس جنوبی، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که در خلیج‌فارس و به‌طور مشترک در آب‌های سرزمینی ایران و قطر قرار دارد. ایران و قطر از ابتدای برداشت از این میدان مشترک همواره در رقابت برای برتری در میزان بهره‌برداری از منابع این میدان بودند. عمده انرژی مورد نیاز(گاز طبیعی) کارخانه‌های تولید آلومینیوم حوزه خلیج‌فارس از قطر و میدان گازی مشترک ایران و قطر تامین می‌شود.

ایجاد فرصت‌های شغلی: هر کارخانه با ظرفیت یک‌میلیون تن به‌طور مستقیم برای حدود ۳هزار نفر شغل دائم ایجاد می‌کند. با توجه به نیروهای جوان و تحصیلکرده در کشور، ایجاد بسترهای کاری لازم به منظور بهره‌مند شدن از تخصص این جوانان لازم است و توسعه صنعت آلومینیوم می‌تواند به طور مستقیم در این امر موثر باشد، ضمن اینکه همزمان زمینه اشتغال برای جوانان و بکارگیری تخصص افراد تحصیلکرده را فراهم می‌کند.

صادرات: ترکیه در همسایگی ایران در سال ۲۰۱۸میلادی، قدام به واردات آلومینیوم به ارزش ۳.۸۷میلیارددلارکرده است. با توجه به روابط خوب ایران و ترکیه و همچنین نزدیکی این ۲کشور به هم، ترکیهبازاربسیار مناسبی برای صادرات است.

ادامه ضرورت توسعه صنعت آلومینیوم

شهریار طاهرپور در ادامه تاکید کرد: سرانه مصرف آلومینیوم ایران در ۱۰ سال گذشته حدود ۴.۵کیلوگرم در نوسان بوده و سال به سال فاصله آن از میانگین جهانی در حال افزایش است. درحال‌حاضر میانگین سرانه مصرف آلومینیوم در جهان حدود ۹کیلوگرم است.

طاهرپور تاکید کرد: فاصله مصرف سرانه آلومینیوم در ایران از مقدار جهانی آن در حال افزایش است. این در حالی است که ایران به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران صنعت آلومینیوم در منطقه خاورمیانه (که خود درحال‌حاضر یکی از قطب‌های صنعت آلومینیوم جهان است) شناخته می‌شود.

وی تاکید کرد: درحال‌حاضر بالاترین سرانه مصرف آلومینیوم در جهان مربوط به امریکا و کاناداست که به ترتیب ۲۳ و ۲۷ کیلوگرم عنوان شده و میانگین سرانه مصرف آلومینیوم در جهان ۹کیلوگرم است.

پروژه‌های لازم‌الاجرا برای توسعه صنعت آلومینیوم

درحال‌حاضر کشور به دلیل تامین مواد اولیه از جمله آلومینا و پترولیوم کک به مشکلات عدیده‌ای برخورد کرده و لازم است برای تامین مواد اولیه و کاهش هزینه‌های تولید، کارخانه‌های تولید آلومینا و پترولیوم کک ساخته شوند. از جمله مشکلات موجود می‌توان به نرسیدن مواد اولیه به دلایل مختلف از جمله تحریم‌ها و همچنین خرید این مواد با قیمت‌های بسیار بالاتر از نرخ جهانی اشاره کرد.

برای تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعت آلومینیوم، اجرای این پروژه‌ها از ضروریات این صنعت است:

۱- ساخت کارخانه تولید آلومینا با ظرفیت ۳میلیون تن در سال

۲- ساخت کارخانه تولید پترولیوم کک با استفاده از پسماندهای پالایشگاه‌ها با ظرفیت ۵۰۰هزار تن

۳- ساخت نیروگاه‌های جدید برای تامین برق تضمین شده پایدار کارخانه‌های آلومینیوم

۴- اتصال کارخانه‌های تولیدکننده آلومینیوم به شبکه ریلی

۵- اکتشاف و کشف معادن جدید بوکسیت در کشور