توسعه زیرساخت‌ها عامل اصلی جذب سرمایه‌گذاران است

آنچه در زیر می‌خوانید گفتگویی است که اخبار فلزات با مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی و صنایع معدنی خلیج فارس انجام داده است. حسن خلج طهرانی اعتقاد دارد کشورهای پیشرفته در ابتدا زیرساخت‌ها را برای توسعه صنایع خود در مناطق دارای مزیت به‌وجود می‌آورند، سپس اقدام به احداث صنایع می‌کنند. وی همچنین می‌گوید توسعه زیرساخت‌ها در کشور ما می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری فراوانی منجر شود. در عین حال، باید صنایع عمده کشور به مناطقی انتقال یابند که مزیت لازم را داشته باشند و زنجیره ارزش افزوده را تکمیل کنند.

به عقیده شما صنایع مختلف در کشور چگونه می‌توانند در توسعه مناطق احداثی سهیم باشند؟

صنعت با ورود خود به هر منطقه‌ای آبادانی، اشتغال و توسعه به‌همراه می‌آورد. به‌عنوان نمونه در صنایع معدنی و فلزی، آغاز زنجیره از معدن است. این یعنی ابتدا ماده معدنی استخراج و در واحدهای فرآوری به مواد با ارزش افزوده بالاتر تبدیل می‌شود. هر چه از صنایع بالادستی به‌سمت صنایع پایین‌دستی حرکت کنیم، میزان اشتغال بیشتری در صنعت به‌وجود می‌آید. کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند با ایجاد زنجیره ارزش افزوده و تکمیل آن، اشتغال پایدار را تاحدودی در مناطق مختلف ایجاد کنند.

صنایع علاوه بر اینکه به ایجاد اشتغال به‌طور مستقیم کمک می‌کنند، بسته به پتانسیل آن صنعت، اشتغال به‌صورت غیر مستقیم نیز ایجاد می‌شود که این عدد در صنایع مختلف از پنج تا 20 نفر به‌ازای هر شغل متغیر است. این یعنی در کنار یک کارخانه مادر و بزرگ، ده‌ها صنعت جنبی کوچک و بزرگ وابسته به آن وجود دارد. در عین حال، هر یک از افراد شاغل دارای خانواده هستند و ایجاد شغل برای آن‌ها می‌تواند رفاه برای جامعه به ارمغان آورد. همچنین برای احداث یک کارخانه فولادی علاوه بر اینکه به احداث واحدهای مختلف نیاز است، در کنار آن باید زیرساخت‌های گوناگون مانند آب، برق، گاز، جاده دسترسی، راه آهن و... احداث شوند که تولید فولاد توجیه اقتصادی داشته باشد. احداث زیرساخت‌های مناسب در هر منطقه علاوه بر ایجاد توسعه‌یافتگی در آنجا، باعث رفاه مردم و ساکنان مناطق اطراف می‌شود که می‌توانند از این زیرساخت‌ها استفاده کنند. علاوه بر این، زیرساخت‌ها شریان حیاتی کشورها محسوب می‌شوند و توسعه‌یافتگی کشورها رابطه مستقیمی با میزان توسعه زیرساخت‌های آن‌ دارد.

 زیرساخت‌های مختلف برای صنعت و ایجاد ارزش افزوده در کشورهای توسعه‌یافته چگونه ایجاد می‌شوند؟

در رابطه با احداث زیرساخت‌ها می‌توان دو کشور کره‌جنوبی و ژاپن را مثال زد. این کشورها بدون دارا بودن مزیت انرژی و مواد اولیه، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان صنایع فلزی مانند فولاد، مس و روی هستند. عاملی که باعث به‌وجود آمدن چنین ظرفیت‌های بزرگی در صنایع فلزی این کشورها شد، زیرساخت بوده است. این کشورها با علم به نداشتن مواد اولیه و انرژی، نخست صنایع مادر خود را به بنادر منتقل کردند تا تامین مواد اولیه و انرژی برای آن‌ها دشوار نباشد، سپس با ایجاد صنایع پایین‌دست گام دیگری در راستای توسعه‌یافتگی برداشتند. هر دو کشور ژاپن و کره جنوبی بنادر تخصصی و به‌عبارت بهتر مناطق ویژه‌ای را برای تولید محصولات فلزی ایجاد کرده‌اند که همه امکانات را برای فعالیت اقتصادی دارند. این یعنی در کنار سواحل همه زیرساخت‌ها مانند آب، برق، انرژی، اسکله اختصاصی، راه آهن و حتی فرودگاه فراهم است. بنابراین شاهد توسعه صنایع مختلف در این کشورها هستیم. به‌عنوان نمونه، در یکی از بنادر کره‌جنوبی حدود 40 میلیون تن فولاد تولید می‌شود. از این‌رو مناطق ویژه اقتصادی در کشورهای مختلف به‌دلیل داشتن زیرساخت‌های لازم، اعمال برخی مشوق‌ها و معافیت‌ها و نیز نزدیکی به بنادر برای واردات و صادرات، همواره از اهداف سرمایه‌گذاری بوده‌اند.

توجه نداشتن به زیرساخت‌ها در کشور ما باعث توسعه نامتوازن شده است، بنابراین باید در وهله نخست، برای توسعه پایدار زیرساخت‌ها را تا حد امکان توسعه داد. نکته مهم دیگر نیز این است که به‌دلیل ضعف در زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای در کشور ما، حمل کالاگران تمام می‌شود. در نتیجه، توسعه زیرساخت‌ها با کاهش قیمت تمام شده و افزایش رقابت‌پذیری محصول همراه خواهد بود.

با توسعه مناطق ویژه در مناطق دارای مزیت همچون جنوب کشور، می‌توان راه را برای توسعه کل کشور هموار کرد، همچنان که جنوب کشور جزو مناطق اولویت‌دار برای توسعه صنایع بزرگ در نظر گرفته شده است. بنابراین بخشی از صنایع بزرگ کشور یعنی فولاد و آلومینیوم در جنوب کشور و در مجاورت آب‌های آزاد احداث خواهند شد. به‌عنوان نمونه، قرار است در استان هرمزگان 10 میلیون تن فولاد با هدف صادرات تولید شود. این حجم از تولید نیازمند ایجاد وضعیت مساعد از قبیل تسهیل در واردات مواد اولیه و صادرات محصول و اعمال مشوق‌های مالیاتی است.

 چه راهکارهایی برای توسعه صنایع کشور پیشنهاد می‌دهید؟

 همان‌طور که پیشتر بیان شد، کشورهای پیشرفته با ایجاد مناطق ویژه اقتصادی و فراهم کردن زیرساخت‌ها، زمینه را برای توسعه صنایع فراهم کردند. کشور ما نیز برای توسعه صنایع مختلف باید از راهبرد کشورهای پیشرفته استفاده کند. در کشور ما مناطق ویژه اقتصادی از اهداف برنامه‌های توسعه‌ای محسوب می‌شوند، چرا که زیرساخت‌ها در این مناطق تا حدود زیادی آماده هستند. در کنار آن با ایجاد مشوق‌ها و انواع معافیت‌های مالیاتی و معافیت‌های ورود و خروج محصول، سرمایه‌گذار به مناطق ویژه جذب می‌شود. در این میان استان هرمزگان یکی از عمده‌ترین اهداف سرمایه‌گذاری برای احداث صنایع فلزی مانند فولاد، آلومینیوم و سرب و روی بوده است، چرا که این استان در همسایگی استان کرمان و تا حدودی یزد قرار دارد که معادن بسیار بزرگی از سنگ آهن و سرب و روی را در خود جای داده‌اند.

دیگر علت انتخاب این استان برای توسعه صنایع، نزدیکی به بزرگ‌ترین پایانه‌های وارداتی و صادراتی کشور و کامل‌تر بودن زیرساخت‌ها در این استان است. راه آهن، جاده، آب، برق، گاز و اسکله‌های صادراتی و وارداتی همگی در استان هرمزگان و در جوار منطقه ویژه خلیج فارس فراهم هستند. به‌عنوان نمونه، چندین دستگاه آب‌شیرین‌کن در این منطقه مستقر هستند که تولیدکنندگان فولاد نیازهای خود را به‌وسیله شیرین‌سازی آب دریا برطرف می‌کنند. علاوه بر این، دیگر زیرساخت‌ها مانند چندین نیروگاه برق، چند خط لوله انتقال گاز، دو واگن برگردان برای تخلیه مواد اولیه با قابلیت تخلیه 300 واگن در شبانه‌روز، 36 کیلومتر خطوط نوار نقاله از واگن برگردان به منطقه انباشت و از آنجا به کشتی برای بارگیری و سه اسکله اختصاصی در منطقه ویژه خلیج فارس وجود دارند که می‌توانند مشوق هر سرمایه‌گذار دیگری شوند.

سرمایه‌گذاران نباید نگران کمبود زیرساخت‌ها در این منطقه باشند. چرا که احداث یک واحد تولید مانند فولاد به دو تا سه سال زمان نیاز دارد و تا آن زمان، به‌طور حتم زیرساخت‌های مورد نیاز واحدهای جدید فراهم خواهند شد. در حال حاضر نیز قراردادهای متعددی برای احداث چندین زیرساخت مهم مانند واگن برگردان دوخطه، نیروگاه برق، تامین گاز، نصب آب‌شیرین‌کن و حتی راه آهن از سیرجان به بندرعباس منعقد شده است و با کمک مسئولان ذی‌ربط، اوضاع برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی بهتر از گذشته خواهد شد.