بورس کالا برای تشخیص خریداران واقعی اقدام می‌کند

به گزارش باشگاه آلومینیوم، آب رفتن و ناپدید شدن بخش زیادی از اموال افرادی که سالیان سال زحمت کشیده‌اند تا بتوانند آیندةخود و فرزندانشان را تامین نمایند به معضل اجتماعی تبدیل خواهد شد.

چه زمانی این معضل خطرناک‌تر است؟ زمانی که این افراد ببینند بر خلاف آنها، عده‌ای دُر دانه و یا سودجو با استفاده از رانت‌های مختلف اطلاعاتی و بانکی فربه‌تر می‌گردند ولی خودشان لاغر و لاغرتر می‌شوند.

صنعت آلومینیوم کشور نیز مستثنی از این قضیه نبوده و با توجه به عرضه آلومینیوم در بورس کالا با قیمت دلار مصوب دولتی، انگیزه‌ای قوی برای سودجویان ایجاد شد که قیمت بازار با قیمت بورس کالا اختلافی تاریخی پیدا کرده‌است.

دلایل گران شدن آلومینیوم در بازار چه بوده‌است؟

• احتکار آلومینیوم توسط دلالان بزرگ و خرید تمام آلومینیوم موجود در بازار با قیمت‌های بالا (شیوه‌ای که رژیم اشغالگر قدس با زمین‌های فلسطینیان کرد)
• خریدهای عمده از بورس کالا با شرکت‌های کاغذی و متفرقه و احتکار
• عدم تمکین آلومینیوم المهدی-هرمزال برای فروش داخل (به گفته مدیران آلومینیوم المهدی – هرمزال، آنها در منطقه آزاد هستند و لزومی به تامین نیاز داخل ندارند و می‌توانند کل محصولات خود را صادر نمایند)
• صادر نمودن شمش آلومینیوم که از طریق بورس کالا خریداری شده‌است به روش‌های مختلف و محیرالعقول!! جهت تبدیل آن به ارز بین‌المللی و به جیب زدن سود حاصل از اختلاف قیمت ارز دولتی و آزاد
• - و...

در همین رابطه گفت و گویی با دبیرکل سندیکای صنایع آلومینیوم جناب آقای ابوالفضل رضایی داشتیم که در ذیل می‌خوانیم:

• اوضاع بازار آلومینیوم از نظر شما چگونه است؟

بازار آلومینیوم در حال حاضر شرایطی بحرانی را تجربه می‌کند و چنانچه اقدامات به موقع انجام نشود شاهد توقف فعالیت بسیاری از واحدهای تولیدی خواهیم بود.

متاسفانه فقدان تصمیمات اصولی و به‌موقع موجب شده است که صدمات بسیاری به صنعت آلومینیوم وارد شود. برای مثال واگذاری صنایع بالادستی توجه به میزان مواد اولیه موردنیاز کشور و بدون درنظرگرفتن مباحث استراتژیک، انجام شده است. از طرف دیگر در صنایع پایین‌دستی با توجه به ظرفیت تولید مواد اولیة آلومینیوم، سرمایه‌گذاری‌های بسیاری انجام شده است (در حدود 500 هزارتن) که اشتغالزایی فراوانی به‌همراه داشته است. اما متأسفانه این واگذاری‌های غیرکارشناسانه، صدمات جبران‌ناپذیری را به بدنة صنعت آلومینیوم کشور وارد آورده است. در صنایع بالادستی آلومینیوم، دو شرکت اصلی آلومینیوم ایران و شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال فعال هستند که در مجموع چیزی حدود 360 هزار تن تولید دارند که از این دو، شرکت المهدی-هرمزال با ظرفیت 180 هزار تن به بخش خصوصی واگذار شده است و هم‌اکنون که اقتصاد کشور متأثر از تنش‌های بین‌المللی شده است و به‌تبع آن صنعت آلومینیوم کشور نیز در شرایط بحرانی به سر می‌برد و تشنه مواد اولیه است، شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال با بی‌توجهی کامل به نیاز فراوان صنایع داخلی محصولات خود را به خارج صادر می‌کند. این در حالی است که این شرکت از منابع داخلی مانند برق، آب و گاز با سوبسیدهای دولتی برای تولید استفاده می‌نماید. آلومینیوم المهدی-هرمزال در دو ماهه ابتدای سال 97 چیزی حدود 26 هزار تن آلومینیوم از کشور صادر نموده است و این عمل یا اصطلاحاً خام‌فروشی، یکی از نمونه‌ها و تبعات واگذاری‌های غیراصولی صنایع بالادستی است.

در کشورهای بزرگ دنیا صادرات مواد اولیه با اخذ تعرفه‌ها و جریمه‌های سنگین و یا حتی ممنوعیت روبرو است و سعی می‌شود از خروج مواد اولیه و خام جلوگیری شود و به جای آن به صادرات یا محصولات صنایع پایین‌دستی که دارای ارزش افزوده بسیار بیشتری است پرداخته شود و با این عمل، برای صنعت و اقتصادشان اشتغال پایدار ایجاد می‌کنند.

با این وجود در کشور ما به این موضوع اهمیت چندانی داده نمی‌شود و علیرغم نیاز شدید داخلی، صادرات بی‌رویة مواد اولیه به خارج از کشور انجام می‌شود.

متأسفانه طی دو ماه گذشته شرکت آلومینیوم المهدی کل تولید خود را صادر نموده است. حتی در برخی موارد شرکت‌های تولیدی داخلی، آلومینیوم عرضه‌شده در بورس کالا را خریداری نموده و صادر کرده‌اند. نتیجة آن عدد فاجعه‌بار ۲۶ هزار تن صادرات شمش آلومینیوم فقط در دو ماهه ابتدایی سال ۹۷ است ودر نهایت این امر باعث کمبود بسیار شدید مواد اولیه و افزایش قیمت هیجانی در بازار داخلی شده است.

• پشت پردة صادرات شمش آلومینیوم چیست؟

تقاضای بازار آلومینیوم داخل و نوسانات بسیار شدید ارزی که از ابتدای سال جدید در کشور به وجود آمده است، درکنار تصمیمات غیراصولی و گاهی دیرهنگام که برای صنعت گرفته می‌شود درنهایت باعث شد که بسیاری از شرکت‌ها و حتی خود تولید کنندگان بالادستی، مواد اولیه داخلی را صادر کنند اختلاف نرخ ارز بین مصوبه دولت و بازار آزاد متأسفانه این انگیزه را ایجاد می‌کرد که بسیاری از شرکت‌ها به جای تولید محصولات، اقدام به صادرات مواد اولیه کنند.

البته به نظر من ۶۰ تا ۷۰ درصد از حجم بالای تقاضا برای خرید مواد اولیه که این روزها دیده می‌شود، را باید کاذب فرض کرد چراکه متأسفانه طمع استفاده از فاصله قیمتی نرخ دولتی و نرخ آزاد موجب شده است بسیاری افراد غیرمرتبط با صنعت آلومینیوم هم وارد عرصة خرید و فروش مواد اولیه آلومینیوم شوند و اینجاست که بورس کالا باید وظیفة نظارتی و کنترلی خود را ایفا می‌کرد و نهادهای نظارتی با توجه به احتمالات بسیاری که برای تنش در بازار محصولات فلزی وجود داشت باید خیلی زودتر و سریع‌تر اقدامات لازم برای جلوگیری از خروج مواد اولیه و یا ارز حاصل از صادرات را انجام می‌دادند و متأسفانه این کار انجام نشد.

بورس کالا دارای ابزارهای نظارتی است که به وسیله آن‌ها می‌توانست خریداران واقعی را شناسایی نماید و متأسفانه این پایش در بخش صنایعی مانند مس و پتروشیمی به‌صورت اصولی انجام شده است اما در بخش آلومینیوم به‌دلیل پراکندگی اطلاعات این پایش به‌موقع انجام نشده است و شاهد ورود بسیاری از شرکت‌های غیرمرتبط در این بخش هستیم به‌طوری که بسیاری از شرکت‌های غیرمرتبط با صنعت آلومینیوم حتی در دست از خرید مواد اولیه عرصة اصلی فعالیت خودشان کشیدند و شروع به خرید آلومینیوم کردند. برای مثال شرکت‌های تولیدی مفتول را می‌توان نام برد که در لیست خریداران بیلت آلومینیوم دیده می‌شوند و یا شرکت‌های تولیدکنندة پروفیل آلومینیوم (خریداران بیلت) اقدام به خرید شمش آلومینیومی نموده‌اند که این باعث به‌هم خوردن توازن بازار آلومینیوم به‌طور‌کلی شده است.

البته از نظر من بخشی از این مشکلات به بازی‌های بعضی از کارگزاران بورس برمی‌گردد که برای بالا بردن حجم خرید و بعضی درآمدها موجب ایجاد تقاضای کاذب در بازار می‌شوند و متأسفانه بورس کالا هم، نظارت کامل و صحیحی روی فعالیت این کارگزاری‌ها نداشته است و متأسفانه مشاهده می‌شود که بسیاری از کارگزاری‌های بورس، شرکت‌های غیرمرتبط با صنعت آلومینیوم را با اسناد و مدارکی وارد عرصه خرید کرده‌اند که درنهایت موجب لطمه خوردن بازار آلومینیوم شده است.

لذا باز هم تأکید می‌کنم؛ از بورس کالا انتظار می‌رفت با ابزارها و دقت بیشتری که می‌توانست اعمال کند و خیلی از این شرکت‌های متفرقه را از گردونة خرید خارج کند تا خریداران واقعی و در واقع تولیدکنندگان اصلی بتوانند مواد اولیه خود را به‌راحتی و با قیمت مناسب تهیه کنند که متأسفانه این موضوع آنطور که باید و شاید انجام نشد.

بورس کالا برای تشخیص خریداران واقعی چه ابزاری در اختیار دارد؟

اخیرا نشستی با مسئولین بورس کالا انجام دادیم و مسایل و مشکلات موجود صنعت آلومینیوم را به اطلاع این دوستان رساندیم و حتی سندیکای صنایع آلومینیوم ایران اعلام آمادگی کرد که حاضر است در کنار بورس کالا به شناسایی واحدهای فعال کمک نماید و شرکت‌ها را بسته به نوع تولید مواد اولیة مصرفی دسته‌بندی نماید و به بورس کالا معرفی کند و یا حتی بر نوع مصرفشان نظارت نماید و چنانچه تخلفی اتفاق افتاد به بورس کالا اطلاع داده شود. پیرو این جلسات مقرر شد که بورس کالا طی نامه‌ای از شرکت‌های خریدار، پروانه بهره‌برداری، لیست محصولات، لیست‌های بیمه، قبض‌های آب، برق و گاز و گواهی‌های ارزش افزوده که نشان‌دهندة فعالیت شرکت‌ها در زمینه مورد ادعاست را تقاضا کند و در مراحل بعدی نیز اظهار نامه‌های مالیاتی شرکت‌ها اخذ شود و در کنار تمامی این اقدامات، سندیکا نیز برای کمک به بورس کالا به‌عنوان یک بازوی اجرایی برای نظارت بر این شرکت‌ها از نظر نوع خرید و مصرف مواد اولیه اعلام آمادگی کرد تا به این روش بتوانیم به‌ مرور شرکت‌های واسطه‌ای، کاغذی و غیرمرتبط را از گردونة خرید و فروش آلومینیوم در بورس کالا خارج کنیم.

این کار می‌تواند به برطرف کردن تقاضا و افزایش قیمت کاذب که در قیمت مواد اولیه به‌وجود آمده است کمک کند و می‌تواند کمک نماید که اشتغال را در شرایط فعلی حفظ نماییم چراکه با توجه به تحریم‌های همه‌جانبه که بر علیه کشور انجام می‌شود باید بتوانیم اشتغال و تولید داخلی را حفظ نماییم و ارزش افزوده بیشتری را ایجاد کنیم و حتی با صدور محصولات ساخته شده ارزآوری بیشتری را برای کشور به وجود آوریم.

سندیکای صنایع آلومینیوم چه اقدامات دیگری انجام داده‌است و آیا ضمانت اجرایی برای این مصوبات و ... وجود دارد؟

از دیگر اقدامات سندیکا همچنین‌ می‌توان به برگزاری جلسه‌ای با مسئولین شورای رقابت اشاره کرد که در این جلسه مشکلات صنعت آلومینیوم به اطلاع این شورا نیز رسید و همچنین در این جلسه‌، شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال ملزم به عرضه محصولات خود در بورس کالا شد و قرار بر این شد که در صورت امتناع این شرکت از عرضه محصولات خود در بورس کالا، طبق مصوبه از صادرات محصولات این شرکت جلوگیری شود و ما نیز امیدواریم که به‌زودی این اتفاق بیفتد و با عرضه محصولات شرکت آلومینیوم المهدی در بورس، تنش موجود در بازار آلومینیوم به‌طور کامل برطرف شود.

اما یکی از مشکلاتی که در صنعت آلومینیوم وجود دارد و بررسی و تأمل بیشتری را می‌طلبد این است که اکثر مصوبات ستاد تنظیم بازار و شورای رقابت که در رابطه با صنعت آلومینیوم صادر می‌شود معمولاً هیچگونه ضمانت اجرایی ندارند و بعضاً برخی مصوبات به‌صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود و حتی بعضی اصلاً انجام نمی‌شود. برای مثال در طی دو سال و نیم گذشته مصوبات بسیاری را از طریق ستاد تنظیم بازار و حتی شورای رقابت داشته‌ایم مبنی بر اینکه شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال موظف به عرضه محصولشان از طریق بورس به تولیدکنندگان داخلی هستند و علیرغم تمامی این مصوبات شاهد این هستیم که عرضه چشمگیری در بورس کالا اتفاق نیفتاده است و نهادهای نظارتی سازمان‌های مختلف که در این بخش نیز مسئول پیگیری هستند هیچگونه ورودی به این بخش نداشته‌اند و متأسفانه می‌بینیم که عرضه‌های داخلی ما محدود شدند و حتی بعضی عرضه‌های انجام شده توسط شرکت ایرالکو نیز توسط شرکت‌های زیرمجموعه‌های هُلدینگ شرکت المهدی هرمزال خریداری شد و کسری بازار داخلی را موجب شد.

سندیکای صنایع آلومینیوم ایران تاکنون چندین بار پیشنهادهای خود را به مسئولین مختلف وزارت محترم صنعت معدن و تجارت و حتی شخص خود وزیر ارسال نموده است و دائماً تقاضا کرده‌ایم که کلیه تولیدکنندگان و واردکنندگان آلومینیوم اولیه اعم از شمش و بیلت ملزم به ارائه محصولاتشان صرفاً از طریق بورس کالا شوند چرا که طی یک سال و نیم گذشته تا قبل از سال ۹۷ مشاهده کرده‌ایم که شرکت آلومینیوم المهدی اگر عرضه‌ای را نیز به بازار داخلی داشته است آن را خارج از بورس و با قیمت پایین‌تر از قیمت‌های عرضه‌شده محصولات شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو) انجام داده است و هدف آن نیز چیزی جز خارج کردن شرکت ایرالکو از گردونه رقابت و فروش محصولات در بازار داخلی نبوده است.

یکی دیگر از موضوعات پایش خریداران واقعی و مصرف‌کنندگان واقعی مواد اولیه در داخل بوده است که تاکنون به شکل‌های مختلف مغفول مانده است و لازم است که یک بازنگری در مورد خریداران و نوع مواد اولیه مورد استفاده برحسب میزان تولید و مصرف‌شان انجام شود و در این رابطه سندیکا بارها و بارها اعلام آمادگی کرده است که بتواند به نهادهای نظارتی کمک‌های لازم را انجام دهد.

یکی دیگر از مباحث مهم که پیشتر نیز به آن اشاره کردم مبحث تأمین مواد اولیه برای صنایع پایین‌دستی است که اگر تصمیمات به موقع و درستی در مورد آن اتخاذ نشود صنایع پایین‌دستی به شدت دچار بحران خواهد شد. همانطور که گفته شد شرکت آلومینیوم المهدی-هرمزال به بخش خصوصی واگذار شد و طی سه ماه گذشته عملاً از گردونه توزیع داخلی خارج شده است و همه محصولات خود را صادر می‌کند و از آن طرف شاهد هستیم که سهام شرکت آلومینیوم ایران نیز به بخش خصوصی واگذار شده است و در حال تغییر و تحولات مدیریتی و واگذاری است. در کنار آن نیز هنوز واحدهایی که بتوانند نیاز صنایع داخلی را تأمین کنند راه‌اندازی نشده‌اند و برای مثال طرح تولید شمش آلومینیوم جاجرم هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده است و یا طرح آلومینیوم جنوب که با یک طرح ۳۳۰ هزار تنی در حال اجراست تا مرحله بهره‌برداری فاصله بسیار زیادی دارد و اگر واقعاً برای بخش تأمین مواد اولیه اقدامی صورت نگیرد صنایع ما به شدت دچار بحران خواهد شد.