شکاف قیمت رسمی و آزاد دلار به ۱۰۰ تومان رسید چهارراه استانبول درنمای نزدیک

هرچه که به چهارراه استانبول نزدیک‌تر می‌شوی، سر و کله تعداد بیشتری از فروشندگان سرپایی ارز نمایان می‌شود که در کنار خیابان ایستاده‌اند و بسته دلارها را به‌طور مداوم تکان می‌دهند. چهارراه استانبول اصلی‌ترین بازار خرید و فروش ارز تهران است که بزرگترین تلاطم سال‌های اخیر را پشت‌سر گذاشته است.

آن روزها خبرهای پی در پی از این بازار حکایت از کمبود شدید دلار در صرافی‌ها داشت اما در کمتر از ۱۰ روز بانک مرکزی برای فیصله دادن به این قائله تزریق دلار را آغاز کرد و حال بازار را آرامشی دور از انتظار فرا گرفته است.

البته صرافان معتقدند، عمر این آرامش کوتاه است و با نزدیک‌تر شدن به پایان سال و آغاز سفرهای خارجی افراد بیشتری برای خرید ارز مراجعه می‌کنند و این رونق بازار را دو چندان می‌کند.
هرجا که نگاهی می‌اندازی، می‌توانی نرخ ارزهای گوناگون را بر تابلوهای پشت شیشه صرافی‌ها ببینی. آن چیزی که در تمام تابلوها به صورت یکسان مشاهده می‌شود، بهای دلار آمریکاست. صرافی‌ها همگی نرخ فروش دلار آمریکا را ۱۰۳۸ تومان اعلام کرده‌اند. تخطی از این نرخ ممکن نیست زیرا به گفته صرافان نرخ دلار آمریکا به صورت روزانه توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود. یعنی زمانی که صرافان برای خرید ارز مسافرتی مراجعه می‌کنند نرخ دلار آمریکا به آنان اعلام می‌شود و صرافان موظفند که ارز مسافرتی (دلار دولتی) را به نرخ مصوب بفروشند، در غیر اینصورت مرتکب تخلف شده‌اند.

یکی از صرافان که در خیابان جمهوری نرسیده به چهارراه استانبول مغازه دارد، در پرانتز به «شرق» می‌گوید: بانک مرکزی دو هفته قبل بخشنامه‌ای را برای بعضی از صرافی‌ها ارسال کرده که طی آن خرید و فروش ارز به قیمت آزاد جرم محسوب شده و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.

شاید به همین دلیل باشد که صرافان، از خرید و فروش آزاد دلار آمریکا اجتناب می‌کنند و به درخواست مشتریان در این باره پاسخ منفی می‌دهند.

البته هستند فروشندگانی که حاضرند دلار را به قیمت آزاد بفروشند. اینان، اغلب همان فروشندگانی هستند که در گوشه و کنار چهارراه استانبول دیده می‌شوند، اینان فروشندگان سرپایی ارز نام دارند. در این بین تعداد معدودی از صرافی‌ها نیز ارز آزاد را خرید و فروش می‌کنند.
در هر حال بازار دو نرخی شده، یکی نرخ ارز آزاد و دیگری ارز مسافرتی، اتفاقی که بازار سیاه را داغ و حضور دلالان را بیش از پیش کرده است. ماجرا دقیقا از روزهای آشفتگی بازار ارز آغاز شد. یعنی چهار ماه قبل. زمانی که بانک مرکزی برای کنترل بازار، تزریق دلار را آغاز کرد. از همان زمان بود که بازار طعم دو نرخه بودن را چشید.

صرافان می‌گویند، تا پیش از این بازار تک‌نرخی بود اما حال دو نرخ برای دلار وجود دارد. یکی از صرافان از شکاف نرخ‌های دولتی و آزاد می‌گوید: شکاف میان دلار مسافرتی و آزاد حدود ۱۰۰ تومان است. در مقاطعی این شکاف زیاد و در مواقعی کم می‌شود.

هر کس به ارز مسافرتی نیاز داشته باشد، می‌تواند به صرافی‌ها مراجعه و ارز مسافرتی را به قیمت دولتی دریافت کند. اما خرید ارز مسافرتی سقف دارد و صرافان مجاز به فروش ارز بیش از دو هزار دلار، آن هم تنها به مسافران نیستند. البته پیش از هرگونه فروش ارز، صرافان براساس بخشنامه بانک مرکزی باید هویت خریداران و مسافر بودنشان را تایید کنند.
مسافران ناچارند برای خرید این میزان ارز، اصل گذرنامه، اصل بلیت با مهر آژانس هواپیمایی یا فیش عوارض خروج از کشور را به همراه کپی به صرافان نشان دهند در غیر این صورت خبری از فروش ارز مسافرتی به آنان نیست.
البته اگر کسی به دنبال خرید ارز به قیمت دولتی باشد، نمی‌تواند هر زمان که بخواهد به چهارراه استانبول مراجعه کند. اگر دیر بجنبید قطعا با جمله «ارز مسافرتی موجود نیست لطفا سوال نفرمایید» مواجه می‌شوید که پشت شیشه صرافی‌هایی که از پرسش‌های گاه و بی‌گاه متقاضیان خسته شده‌اند، جا خوش کرده است.
برخی از صرافان که هنوز حال و حوصله دارند و شاید احترام به ارباب رجوع را اولویت کاری‌شان قرار داده‌اند، به ناچار خود به متقاضیان پاسخ منفی می‌دهند.
البته تمام شدن زود هنگام ارز مسافرتی صرافی‌ها، هیچ ربطی به عملکرد بانک مرکزی ندارد زیرا این بانک آماده فروش هر میزان ارز مورد نیاز صرافان است. با این حال صرافانی هستند که با بررسی شرایط بازار، حجم ارز مورد نیاز خود را پیش‌بینی و در نهایت خریداری می‌کنند.
افرادی که بیش از دو هزار دلار نیاز داشته باشند باید ارز را با قیمت آزاد، آن هم از فروشندگان سرپایی و برخی از صرافی‌ها خریداری کنند. البته صرافان توصیه می‌کنند: «هرگز از فروشندگان سرپایی ارز خریداری نکنید چون بی‌شک متضرر این معامله شما خواهید بود.»
این گروه از دلارفروشان بی‌هیچ مشکلی در بازار به معامله انواع ارز مشغولند، «خانزاده» یکی از صرافانی است که با گله از این موضوع به «شرق» می‌گوید: «تعداد فروشندگان سرپایی ارز از زمان دو نرخی شدن بازار افزایش یافته است. پیش از این شهرداری به دلیل سد معبر، به جمع‌آوری این گروه از فروشندگان اقدام می‌کرد که گویا مدتی است آنها را به امان خدا رها کرده است.» این واقعیتی است که گویا بانک مرکزی نیز از آن خبر دارد اما هنوز اقدامی برای تک‌نرخی کردن بازار مانند گذشته انجام نداده است. برخی از صرافان پیشنهاد می‌دهند: «بانک مرکزی برای حل این معضل باید نرخی را برای ارز مسافرتی تعیین کند که فاصله زیادی با نرخ آزاد نداشته باشد.»
اما به نظر می‌رسد بانک مرکزی این اقدام را در دستور کار قرار نداده است زیرا تلاش این بانک همواره بر این بوده که نرخ دلار را در یک رنج قیمتی نگه دارد که گویا دایره نوسان آن نیز زیاد نیست، انتقادی که همواره به بانک مرکزی وارد شده است.
در صورتی که بانک مرکزی بخواهد مانند گذشته تعیین نرخ ارز را به بازار محول کند، بازار این قدرت را دارد. زیرا صرافان معتقدند، اگر روزی بانک مرکزی قیمت ارز را تعیین کند، خود به خود در بازار نرخی تعیین می‌شود.
این روزها صرافان با ممنوعیت خرید و فروش ارز آزاد، ارز نیز حواله می‌کنند. البته تمامی صرافان مجاز به ارسال حواله ارزی نیستند. «خانزاده» یکی از صرافان چهارراه استانبول در این باره می‌گوید: «برخی از صرافی‌هایی که موفق به دریافت مجوز شماره دو از بانک مرکزی شده‌اند مجاز به ارسال حواله ارزی هستند. صرافی‌هایی که مجوز شماره یک را دارند، تنها می‌توانند خرید و فروش نقدی ارز انجام دهند.» شرایط دریافت مجوز تاسیس صرافی آسان است و هر کس که بخواهد با ارایه مدارک مورد نیاز می‌تواند از بانک مرکزی مجوز فعالیت دریافت کند.

این بازار مانند سایر بازارها چون لیزینگ و پولی و اعتباری چندان دستخوش بی‌قانونی قرار نگرفته و بدون مجوزها چندان برای حضور در این بازار، فرصت نیافته‌اند.
در بازار ارز اغلب صرافی‌ها دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی هستند و شاید بدون مجوزها در سایر نقاط کشور امکان فعالیت یافته باشند.

گویا این روزها شرایط بازار تنها به نفع فروشندگان سرپایی رقم خورده است. صدای آ‌نان هر لحظه شنیده می‌شود که تمام عابران این راسته را با عبارت «دلار، دلار» مخاطب قرار می‌دهند. مکثی کوتاه در مقابل یکی از صرافی‌ها کافی است تا تعدادی از فروشندگان سرپایی دورت حلقه زنند و ارز آزاد را به همراه دریافت کارمزد قابل توجه، به شما غالب کنند. اتفاقی که در نهایت به ضرر شما خواهد بود.