دوگانه ضدصادراتی بازار آلومینیوم و روی

به گزارش باشگاه آلومینیوم به نقل از دنیای اقتصاد از سومین همایش فلزات غیر آهنی تولید جهانی آلومینیوم، ترندهای مهم این فلز و شیوه‌های بهبود تولید در این بخش از جمله محورهای نشست‌ «چالش‌های بازار فلزات غیرآهنی» بود. حاضران در این نشست در تشریح وضعیت بازار آلومینیوم روی نقش چین تا‌کید کرده و عنوان کردند: تا‌ امروز تولید جهانی آلومینیوم در سال حدود ۶۴ میلیون تن بوده که چین مشابه بسیاری از بخش‌های دیگر، عمده‌ترین مصرف‌کننده و تولیدکننده این فلز در جهان است. بررسی دقیق بازار جهانی نشان می‌دهد چین قریب به ۳۶ میلیون تن در این بخش تولید دارد و رتبه نخست این بخش را به خود اختصاص داده است. با این حساب چین توانسته طی زمانی کوتاه سهم بازار خود در جهان را از حدود ۴۱ درصد به بیش از ۵۶ درصد برساند. چین طی نیم قرن اخیر توانسته با تمرکز روی این صنعت اختلاف فاحشی با باقی مناطق جهان ایجاد کند. تولید آلومینیوم در این کشور در این دوره ۱۲ برابر شده و از ۳ میلیون تن به حدود ۳۶ میلیون تن رسیده است.

در بخش دیگری از این نشست وضعیت ایران، اتحادیه اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت و اعلام شد: در رتبه بعدی کشورهای حوزه خلیج فارس قرار دارند که به GCC  مشهور بوده و با داشتن رتبه دوم، حدود 5.7 میلیون تن در سال تولید دارند. عموم این تولید به واسطه حجم قابل توجه گازی است که در منطقه به‌عنوان انرژی موردنیاز برای فرآوری آلومینیوم وجود دارد. این کشورها طی کمتر از یک دهه به مدد این ویژگی تولید خود را حدود ۱۰۰ درصد افزایش داده‌اند.  در ایران طی دو سال اخیر به لطف تا‌سیس کارخانه آلومینیوم جاجرم و نیز سالکو که حدود ۳۰۰ هزار تن در سال تولید دارد، توانستیم ظرفیت خود را تا‌ دو برابر افزایش دهیم.  برخلاف این روند کلی، در اروپا اما کشورهای تولیدکننده کلاسیک به سمت کاهش تولید گام برداشته و هرچه زمان می‌گذرد، تمرکز این قاره روی صنایع پایین‌دستی بالاتر می‌رود.

قیمت آلومینیوم از دیگر خطوط کلی گفت‌وگو میان برگزارکنندگان و حاضران در نشست بود که اعلام شد: قیمت آلومینیوم هم‌اینک در بازارهای جهانی در فاصله ۱۵۰۰ تا‌ ۲ هزار دلار در نوسان قرار دارد. در سال‌های گذشته بخش آلومینیوم ایران شرایط سختی داشت، اما اخیرا شرایط تا‌ حدی بهبود پیدا کرده است. البته کرونا میزانی کاهش قیمت را به بازار آلومینیوم تحمیل کرد اما در هفته‌های اخیر دوباره روند تقویت قیمت این فلز شروع شده است. شرایط هم‌اینک مناسب بوده و امیدوارم همین وضعیت در حوزه آلومینیوم تا‌ پایان سال ۲۰۲۱ حفظ شود.

حاضران در ادامه با اشاره به حجم مصرف و میزان تقاضای آلومینیوم در بازار ایران خاطرنشان کردند: حجم مصرف آلومینیوم در بازار ایران سالانه بین ۳۰۰ تا‌ ۴۵۰ هزار تن است که این نوسان طبیعی بوده ضمن اینکه سرانه مصرف آلومینیوم در کشور حدود 5.1 ‌کیلوگرم بوده که در مقایسه با حجم مصرف شده در بازارهای جهانی و سایر کشورهای مرجع که حدود 8.8 کیلوگرم است، ما تا‌ حدی عقب هستیم. از آنجا که در سال‌های اخیر کشور در این بخش دچار نوساناتی بوده، ما نتوانسته‌ایم رشد 3.9 درصدی مصرف سرانه آلومینیوم را در کشور لحاظ کنیم و از همین ناحیه صنعت آلومینیوم رشد کمتری نسبت به روندهای جهانی دارد.

بررسی چشم‌اندازهای بازار آلومینیوم دیگر موردی است که جهت‌گیری ما را در سال آتی نشان می‌دهد: در اغلب برآوردها آنچه مشخص است، چشم‌انداز رشد مصرف بوده که عموما بر رشد مصرف و افزایش تقاضا تا‌کید دارد. دورنمای مصرف جهانی آلومینیوم هم تا‌کید دارد تا‌ سال ۲۰۳۰ حجم تقاضای جهانی به سطح ۷۴ میلیون تن می‌رسد که طبق پیش‌بینی‌ها عموما در چین و هند تولید شده و به مصرف می‌رسد. در عین حال کشورهای توسعه‌یافته چنان که عنوان شد به سمت رشد صنایع پایین‌دستی و جذب ارزش افزوده در این بخش تمایل پیدا خواهند کرد.

بررسی صنعت آلومینیوم در بازار خاورمیانه دیگر بخشی بود که توجه حضار را جلب کرد و در خلال آن اطلاعات جالبی در خصوص آینده صنعت آلومینیوم در این منطقه از آسیا ارائه شد. برای نمونه درباره کلیات این بازار عنوان شد: کشورهای حوزه خلیج فارس برخلاف ایران عموم تولید خود را صادر می‌کنند. ایران بین ۳۰ تا‌ ۴۰ درصد تولیدات خود را در این بخش در سال صادر می‌کند. البته اضافه شدن مجموعه سالکو به بازیگران صنعت آلومینیوم ایران رشد صادرات در این بخش را موجب خواهد شد. از بازیگران مهم منطقه می‌توان به امارات با تولید سالانه 2.3 میلیون تن اشاره کرد. در عین حال بحرین، عربستان، عمان و قطر از دیگر بازیگرانی هستند که باید به آنها اشاره کرد. ایران نیز به مدد برخورداری از منابع گاز طبیعی توانایی بالایی در رشد تولید آلومینیوم دارد.

بررسی ضعف‌های کشور در زمینه تولید آلومینیوم از جمله موضوعات مهم دیگری بود که در این نشست مطرح شد. عمده‌ترین چالش‌های ایران در این نشست به ترتیب شامل این موارد است: بالا بودن مصرف انرژی در بخش تولید آلومینیوم به نسبت سایر رقبا از جمله مواردی است که نگران‌کننده است. عددی که طبق برخی گزارش‌ها حدود 15.5 کیلووات ساعت به ازای هر کیلو آلومینیوم است که این عدد برای رقبا حدود ۱۳ تا‌ 13.5کیلووات ساعت است. این موضوع از آن جهت مهم است که برای کسب بازارهای صادراتی باید رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی افزایش یابد. بنابراین باید به موضوع بهره‌وری انرژی توجه شود. از آنجا که ظرفیت کنونی تولید در ایران حدود ۷۷۰ هزار تن است که طبق سند چشم‌انداز قرار است ظرفیت به حدود 1.5 میلیون تن در سال برسد. هرچند امکان اینکه چنین رقمی در کشور تولید شود فعلا فراهم نیست. از آنجا که سال گذشته تولید کشور به دلیل مسائلی که برای آلومینیوم المهدی رخ داد، افت کرد، حجم تولید آلومینیوم در کشور تا‌ سطح ۲۵۸ هزار تن سقوط کرد. در ۹ ماهه امسال اما به لطف ورود دو بازیگر جدید یعنی جاجرم و سالکو، بیش از کل سال قبل تولید داشته‌ایم.

سیاست‌های ضدصادراتی در بازار روی

اما در بخش دیگری از این نشست، وضعیت تولید، صادرات و چشم‌انداز بازار فلز روی مورد بررسی قرار گرفت. در جریان این نشست که بخش دوم پنل چالش‌های بازار فلزات غیرآهنی» بود، درباره وضعیت فلز روی اعلام شد: «کل تولید کشور در این بخش حدود ۹۳۰ هزار تن بوده که به دلیل اینکه صادرات در بخش کنستانتره بسیار کم است، بخشی از کنستانتره این محصول که حدود ۱۱۰ هزارتن است راهی بازارهای خارجی می‌شود. در عین حال حدود ۹۰ هزار تن دیگر می‌ماند که ۳۸ هزار تن در بازار داخلی انبار شده و مابقی که حدود ۵۰ هزار تن است به مصرف داخلی می‌رسد. مساله انبار شدن این فلز هم موضوعی است که لازم است از چند جنبه به آن پرداخته شود.

بخشنامه‌های ارزی، سیاست‌های خلق‌الساعه و نیز آیین‌نامه‌های مختلف صادراتی از مهم‌ترین دلایل افزایش میزان انبار شدن فلز و کاهش حجم صادرات روی در ایران است. در جریان ارائه‌ای که در این نشست پیرامون وضعیت بازار تشریح شد، روند کلی حاکم بر صادرات روی مورد بررسی قرار گرفت و تا‌کید شد:  حدود ۱۴۵ هزار تن کنستانتره فلز روی در سال ۱۳۹۶ صادر شد که این عدد در سال ۱۳۹۷ به سطح ۹۳ هزار تن افت کرد. با اینکه امسال این میزان به مرز ۱۱۰ هزار تن رسیده اما با وجود سختی کسب دوباره بازارهای از دست رفته و بخشنامه‌های ضدصادراتی، امکان رسیدن به نرخ ۱۴۵ هزار تنی قبلی چندان آسان نیست.

بازارهای صادراتی ایران در زمینه فلز روی دیگر بخش مهم این نشست بود. برمبنای اعلام سخنرانان این نشست، ترکیه بزرگ‌ترین مقصد صادراتی روی کشور است. مهم‌ترین اطلاعاتی که در این زمینه می‌توان به آنها اشاره کرد به این شرح است: به‌رغم اینکه ترکیه مصرف‌کننده ۶۰ تا‌ ۷۰ درصد صاردات سالانه روی ایران است اما بازارهایی نظیر افغانستان، هند و چین نیز پذیرای محصولات ایران در این بخش هستند. البته متاسفانه فرصت‌سوزی بسیاری صورت گرفته که همه به ضرر اقتصاد ایران تمام شده است. بسیاری از امکان‌های پیش‌روی صنعت روی در زمینه فتح بازارهای صادراتی منطقه در حالی از دست رفته است که بازیگران بسیاری در این بخش به صورت عمده خریدار روی هستند. برای نمونه چین که سالانه ۵۳۰ هزار تن شمش روی خریداری می‌کند یکی از بازارهایی است که ایران می‌تواند با تمرکز روی آن به حجم بالایی از درآمد ارزی دست پیدا کند. ایران با اینکه دارنده پنجمین ذخایر بزرگ دنیاست اما فعلا نتوانسته از دو بازار بزرگ ترکیه و چین در این بخش درآمد مناسب و همسو با پتانسیل‌های خود را به دست آورد.