باز هم قيمت سد راه صادرات شد اروپا در انتظار گاز ايران

پس از گذشت چند سال از مذاكرات سوييسي‌ها براي واردات گاز ايران به كشورشان، تاكنون خط لوله تركيه ـ روماني تكميل شده و نيروگاه‌هاي گازي تحت مالكيت شركت اي.جي.ال سوييس در روماني در انتظار تحويل فاز اول گاز ايران به‌سر مي‌برند.

قرار است در فاز دوم نيز با تكميل خط لوله انتقال گاز تا سوييس و شكسته‌شدن قفل دروازه‌هاي گازي اروپا، اين سوخت پاك به كشور سوييس صادر شود.

البته شرط اصلي دستيابي به سهم 10 درصدي ايران از تجارت گاز جهان در افق برنامه چشم‌انداز توسعه، گذشته از ضرورت تكميل مذاكرات گازي، وجود گاز كافي براي صادرات در كنار تامين نياز داخلي است كه به‌اين منظور مسوولان براي تامين آن به نتايج اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها چشم‌اميد بسته‌اند.

انتظار كاهش مصرف گاز طبيعي به‌ميزان حداقل 50 ميليون مترمكعب در روز به‌دنبال اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها موضوعي است كه اميدواري افزايش صادرات گاز ايران را بيش از گذشته رونق داده است. چنانچه هم‌اينك نيز گزارش‌هاي موجود از خبرهاي خوش صادرات گاز ايران به اروپا در آينده نزديك حكايت مي‌كنند.

نگاهي به برنامه توليد گاز طبيعي ايران نشان مي‌دهد كه در پايان سال 1404 توان توليد حدود 1.1 ميليارد متر مكعب گاز در روز را خواهيم داشت. همچنين به موازات برنامه‌هاي توسعه‌اي ميدان‌هاي گازي، زيرساخت‌ها براي صادرات گاز به مقاصد مختلف اروپا، تركيه، ارمنستان، پاكستان و كشورهاي حاشيه خليج‌فارس در حال آماده ‌شدن است.

* * قاره سبز؛ سرفصل مقاصد صادراتي ايران

تاكنون قراردادها و تفاهم‌نامه‌هايي براي ايجاد زيرساخت لازم براي صادرات روزانه 50 تا 60 ميليون متر مكعب گاز ايران به اروپا از طريق تركيه امضا شده است. همچنين براساس طرح جامع صادرات گاز در برنامه پنجم توسعه، صدور 35 ميليون متر مکعب گاز در روز به کشورهاي اروپايي در نظر گرفته شده كه از جمله آنها صادرات گاز به سوييس است.

سوييس از جمله كشورهايي بود كه همچون اتريش مذاكراتش را براي واردات گاز طبيعي از ايران از سال‌ها پيش آغاز كرد. اين كشور پس از امضاي توافقنامه 25 ساله واردات گاز ايران به ميزان سالانه 5.5 ميليارد متر مكعب، قرار داد 10 ميليارد دلاري را در سال 1386 به امضا رساند كه به اين منظور از ابتدا قرار شده بود سوييس گاز ايران را از مسير تركيه به كشورش منتقل كند.

* * سوييس گوي سبقت را ربود

به‌اين منظور شركت اي.جي.ال سوييس قصد داشت با همكاري استات‌اويل نروژ خط لوله 520 كيلومتري را براي واردات گاز ايران به كشورش بسازد. در اين قرارداد قيمت گاز صادراتي براساس قيمت روز نفت‌خام برنت، برخي فرآورده‌هاي نفتي و يك عدد ثابت مورد مبناي فرمول قيمت گذاشته و مورد توافق طرفين قرار گرفت.

اگرچه بعد از امضاي اين قرارداد گازي، برخي كشورهاي غربي ازجمله آمريكا به خشم آمده و در جهت اجرا نشدن اين قرارداد كارشكني‌هايي كردند، ولي دولت سوييس مصمم بر واردات گاز ايران، مذاكرات را براي كسب مجوز انتقال گاز از تركيه آغاز كرد.

از طرف ديگر ايران نيز با ايجاد زيرساخت‌ها براي توسعه ميدان‌هاي گازي، خطوط لوله انتقال خود را براي صادرات گاز مورد نياز به سوييس آماد كرد تا آنجا كه در ارديبهشت امسال وزير انرژي ترکيه آمادگي كشورش را براي انتقال گاز ايران از مسير ترکيه به اروپا اعلام کرد.

* * چراغ سبز تركيه براي ترانزيت گاز ايران به اروپا

تانر ييلديز با تاكيد بر اين‌كه تهران مي‌تواند با پرداخت تعرفه ترانزيت گاز طبيعي به آنکارا، گاز خود را به اين کشور صادر کند، به تهيه توافق‌نامه‌اي بين ترکيه و ايران اشاره كرده بود.

البته براساس متن قرارداد قرار شده بود در فاز اول ميزان گاز صادراتي 1.5 ميليارد مترمكعب در روز باشد و در فاز دوم به 5.5 ميليارد مترمكعب افزايش پيدا كند. در هنگام امضاي قرارداد برنامه زمان‌بندي گوياي آغاز اجراي قرارداد از سال 2010 ميلادي بود.

براساس اين گزارش، پس از تاخير در اجراي قرارداد در بهار امسال وزير نفت ايران درباره دلايل تاخير در اجرايي‌شدن اين قرارداد گازي به وجود بحران‌هاي مالي و رکود در اقتصاد جهاني اشاره كرده و افزوده بود كه اين مسائل كاهش مصرف گاز در کشورهاي اروپايي را به‌دنبال داشته است.

مسعود ميرکاظمي با تاکيد بر آمادگي کامل شبكه انتقال گاز ايران براي تحويل گاز به سوئيس در مرز ترکيه يادآوري كرده بود كه سياست فعلي ايران فروش مستقيم گاز طبيعي به مصرف کنندگان نهايي بوده و سوييس هم از اين قاعده مستثنا نخواهد بود؛ بنابراين سوييس بايد مجوز ترانزيت گاز ايران را از تركيه بگيرد.

* * باز هم قيمت سد راه صادرات شد

در حالي كه با پشت سر گذاشتن شرايط مختلف، سرانجام مجوز ترانزيت گاز ايران از تركيه گرفته شد، ولي به‌دليل وجود برخي مسائل سر راه صادرات گاز به اروپا كه مديرعامل شركت ملي گاز ايران مهم‌ترين آن‌ها را بحث قيمت عنوان كرده، هنوز امكان صادرات گاز ايران به قاره سبز مهيا نشده است.

اين درحاليست كه جواد اوجي تاكيد كرده بود كه دو كشور در اين رابطه اختلاف نظر جدي ندارند و مذاكرات صادرات گاز به سوييس تقريبا نهايي شده است.

به‌هرحال، در شرايطي سهم كنوني ايران از تجارت جهاني گاز تنها حدود دو درصد است كه كشورهايي همچون روسيه با داشتن 28 درصد از سهم ذخاير‏‎ ‎دنيا 23 درصد سهم بازار، نروژ با داشتن 3.4 درصد از ذخاير جهاني 11 درصد سهم بازار،‎ ‎كانادا با داشتن3.4 درصد از ذخاير جهاني 9 درصد سهم بازار و کشورهاي الجزاير،‎ ‎اندونزي و مالزي با داشتن سهمي بين 2 تا 2.6 درصد ذخاير جهاني بين 5 تا 7‎ درصد سهم بازار را در اختيار دارند. ‎

* * هدفمندي يارانه‌ها شانس آخر ايران براي صادرات

در حال حاضر كه گاز طبيعي نزديك به 25 درصد انرژي جهان را تامين مي‌كند و طبق پيش‌بيني كارشناسان تا سال 2020 ميلادي گاز طبيعي بهترين گزينه به‌عنوان سوخت جايگزين نفت خواهد بود، بايد ديد به مدد اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها كه انتظار بهينه‌شدن مصرف اين حامل انرژي را تقويت كرده است، سهم ايران از تامين گاز جهان و به‌ويژه بازار اروپا چقدر افزايش پيدا خواهد كرد.